موسسه طیبات
موسسه تحقیقات و آموزش فقه اقتصادی

موسویان

بسم الله الرحمن الرحیم

درگذشت جناب حجهالاسلام آقای سیّدعباس موسویان رحمهالله‌علیه را به بازماندگان مکرّم ایشان و نیز به شاگردان و همکاران و ارادتمندان این روحانی ارزشمند تسلیت عرض میکنم. ایشان از متخصصان فقه اقتصادی و صاحبنظر در بانکداری اسلامی و دیگر مسائل مالی فقه بودند و فقدان ایشان ضایعه است. از خداوند رحمت و مغفرت و علو درجات برای آن فقید و صبر و آرامش و اجر برای بازماندگانشان مسألت میکنم.

سیّدعلی خامنه‌ای
۲۰ مرداد ۱۳۹۹

نشان طیبات
استاد موسویان

🔰 مقدمه

موضوع فعالیت شرکتهای بازاریابی شبکه ای یکی از پرچالش‌ترین مباحث کشور در دهه‌های اخیر می‌باشد و دارای ابعاد مختلف فقهی، حقوقی، اقتصادی، فرهنگی،  اجتماعی و حتی امنیتی می باشد.

به دنبال اوج گیری فعالیت «شرکتهای بازاریابی هرمی» از سال ۱۳۷۶ در ایران و مشکلات اقتصادی، فرهنگی،اجتماعی و امنیتی به وجود آمده از ناحیه این شرکت‌ها به همراه شبهات شرعی که به همراه داشت و افزایش شکایت‌های مردمی مبنی بر مال باختگی و عدم انجام تعهدات از سوی شرکتها،  دولت شروع به تبلیغات منفی و نشان دادن ماهیت واقعی این شرکت‌ها نمود و بالاخره در سال ۱۳۸۳شورای عالی امنیت ملّی کشور به منظور مبارزه با این شرکت‌ها مصوبه‌ای صادر کرد و فعالیت شرکت‌های بازاریابی هرمی رسماً ممنوع و غیرقانونی اعلام شد و به منظور رفع نواقص و خلأ قانونی در زمینه مبارزه با این قبیل فعالیت‌ها، وزارت دادگستری موظف است با همکاری ناجا و وزارت اطلاعات در اسرع وقت اقدامات لازم را برای اصلاح قانون در مجلس شورای اسلامی به عمل آورد.

همچنین شورای اصناف و بازرگانان ایران که زیر نظر وزارت صمت (صنعت،معدن و تجارت) می‌باشد مکلف شد تا زمان رفع این نواقص و خلاها با تشکیل کمیته‌ای متشکل از نمایندگان این وزارت و نیز وزارت اطلاعات، نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و دادستانی کل کشور فعالیت این شرکتها را سامان دهی کند.

متاسفانه از نظر رفع نواقص و خلاهای قانونی اقدامی از طریق مجلس صورت نگرفت از طرفی وزارت صمت آیین نامه ای را تهیه کرده و بر اساس آن به برخی از شرکتهای بازاریابی شبکه ای مجوز فعالیت داد اما فعالیت این شرکتها همچنانکه در دنیا با چالشهای مختلفی روبرو بوده و هست؛ در ایران هم دیدگاههای متفاوتی نسبت آنها به وجود آمد.

مهمترین چالشی که شرکتهای بازاریابی شبکه ای با آن مواجه هستند متهم بودن به «فعالیت هرمی» می باشد؛ مخالفین شرکتهای بازاریابی شبکه ای بر این عقیده اند که ماهیت این شرکتها هیچ تفاوتی با شرکتهای هرمی ندارد و در واقع این شرکتها تغییر شکل یافته شرکتهای هرمی نظیر گلد کوئیست می‌باشد.

اما فعالان شرکتهای بازاریابی شبکه ای و نیز نهاد مجوز دهنده آنها (مرکز امور اصناف و بازرگانان ایران) بر این عقیده است که بین دو فعالیت (شرکتهای هرمی و بازاریابی شبکه ای) تفاوت اساسی وجود دارد.

این تفاوت دیدگاه اثرات بیرونی فراوان به همراه داشته و دارد: از یک  مخالفین این شرکتها می گویند: به همان دلیلی که فعالیت شرکتهای هرمی از منظر شرعی باطل بوده و دارای آسیبهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، امنیتی و سیاسی می باشد (و به همین دلیل قانونگذار فعالیت آنها را غیر قانونی می داند)، فعالیت شرکتهای بازاریابی شبکه ای هم از منظر شرعی باطل بوده و علاوه بر اینکه وزارت صمت نباید به آنها مجوز فعالیت بدهد بلکه نهادهای قضایی و امنیتی به دلیل آسیبهای مزبور باید جلوی فعالیت  این شرکتها را بگیرد.

از سوی دیگر شرکتهای بازاریابی شبکه ای و افرادی که در این شرکتها به عنوان عضو به فعالیت می کنند ضمن قبول اینکه فعالیت شرکتهای نوعی «دسیسه» می باشد بر این نظر هستند بازاریابی شبکه ای با شرکتهای هرمی تفاوت اساسی داشته و علاوه بر اینکه آسیبهای شرکتهای هرمی در آنها وجود ندارد بلکه فعالیت آنها در دنیا به عنوان شیوه ای نوین از توزیع کالا و خدمات محسوب می شود که در مواردی نجات دهنده برخی کشورها از بحرانهای اقتصادی بوده است.

تحقیق حاضر به دنبال بررسی استدلالهای موافقین و مخالفین فعالیت این شرکتها و نیز بررسی ابعاد فقهی، حقوقی موضوع می باشد.

🔰 شیوه فعالیت شرکتهای بازاریابی شبکه‌ای:

شرکتهای بازاریابی شبکه ای شیوه فعالیتشان با همدیگر متفاوت است ولی ماهیت کارشان تفاوت چندانی با هم ندارد و در همگی در این موضوع مشترک هستند که: تمام درآمد شرکت از محل خریدهایی که اعضای آن به طور ماهانه از کالا یا خدمات خود شرکت یا سایر فروشگاههای طرف قرارداد شرکت می کنند تامین می شود سپس شرکت هر ماه مقداری این درآمد را به عنوان پورسانت یا تخفیف در قیمت کالا به شکل هرمی (از راس هرم به طرف قاعده آن) بین اعضای شرکت توزیع می نماید و مابقی مال شرکت می شود.

بنابر این در مجموع می توان گفت فعالیت این شرکتها به یکی از شیوه‌های زیر است:

۱- شیوه اول (رایج ترین شیوه):فروش کالاهای خود شرکت

در این شیوه اعضای شرکت در هر ماه این دو فعالیت زیر را انجام می دهند:

الف- خرید

شیوه های فعالیت آنها را به
۲ـ عضو هیات امناء پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی به تنفیذ رهبر معظم انقلاب اسلامی.
۳ـ و رییس سابق پژوهشکده نظام های پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
۴ـ عضو شورای فقهی بانک مرکزی
۵ـ نایب رئیس کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار
۶ـ عضو هیئت امنای دانشگاه امام صادق(ع) به حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی.
۷ـ عضو انجمن اقتصاداسلامی
۸ـ عضو انجمن انجمن مالی اسلامی
۹ـ عضو هیات مدیره صندوق قرض‌الحسنه مرکز خدمات حوزه‌های علمیه
۱۰ـ عضویت در شورای علمی بنیاد نخبگان استان قم
۱۱ـ مشاور فقهی بانک توسعه صادرات ایران
۱۲ـ مشاور ویژه دبیرکل در امور فقهی و اقتصادی کانون شرکت‌های لیزینگ ایران

پیامهای تمجید

🔰 فقیه اقتصادی، گره‌گشای مشکلات نظام، شهید خدمت علمی/ احمدعلی یوسفی

قریب چهل سال پیش با صدیق عزیز جناب حجت‌الاسلام والمسلمین مرحوم آقای سیدعباس موسویان در مدرسه طلبگی رسول اکرم(ص) آشنا شدم. در طول این سال‌ها همیشه در کنار هم بودیم. از مباحثه طلبگی تا در شوراها و جلسات و همایش‌‌های علمی و جریانات سیاسی همکاری‌‌ داشتیم. در طول این مدت به جهت ویژگی‌های برجسته اخلاقی و علمی ایشان همکاری‌های فیمابین همیشه رو به تزاید بود. شاید بین همه دوستانش سابقه آشنایی و همکاری علمی بنده با ایشان بیش از سایرین باشد؛ لذا لازم دیدم به مناسبت غم فراق دوستی چهل‌ساله‌ام در چند بند برخی خصوصیات مهم ایشان را …

توضیحات بیشتر »

🔰در سوگ سید عباس موسویان/ ابوالقاسم علیدوست 

خبر برای برخی ساده و عادی و برای جمعی سوزان تا عمق پوست و استخوان منتشر شد: حجت‌الاسلام والمسلمین سید عباس موسویان در اثر ابتلا به کرونا درگذشت. برای کسانی که موسویان عزیز را از نزدیک می‌شناختند این مصیبت بسیار خرد کننده است هرچند باید تسلیم امر الهی بود و بدون اینکه ابراز شکایتی باشد، گفت: الحمد لله على کل حال. جناب موسویان اهل فضل بود. فضل و علمش قرین تواضع مطبوع بود. علم فراوان سر او را به پایین کشیده بود و به پایین‌‌ها هم نگاه مهربانانه داشت. گفتارش عین صواب و سداد. روشش به دور از …

توضیحات بیشتر »

🔰استاد موسویان به‌دنبال گره فقاهت با علوم انسانی بود/ حجت‌الاسلام همتی، مدیر موسسه آموزش عالی امام رضا (ع)

موقعیت دهه شصت ایران فرصت‌های بی‌بدیلی را برای حوزه‌ای علمیه فراهم نمود از جمله این فرصت‌ها موج محبوبیت و نورانیت امام خمینی (ره) بود که قلوب جوانان زیادی را جذب و تسخیر نمود. به گونه‌ای که عده زیادی از جوانان نخبه و مستعد شاید قبل از انقلاب میل و رغبتی برای ورود به حوزه نداشتند و یا مسأله آنها نبود با انقلاب اسلامی مساله آنها دگرگون شد وعده زیادی رهسپار حوزه شدند. اتفاق دیگر در دهه ۶۰ تعطیلی دانشگاه‌ها و انقلاب فرهنگی بود که زمینه را برای ورود و آشنایی جوانان مستعد را برای حوزه فراهم کرد. اما …
توضیحات بیشتر »

با اهداء صلوات به روح استاد موسویان، مقالات را دانلود کنید.

۱ .الزامات تخصیص عادلانه منابع در نظام بانکی در چارچوب اقتصاد مقاومتی

۲ .نقد نظریه بانک داری بدون ربا از ایده تا اجرای آن در ایران (با تأکید بر قانون بانک داری بدون ربا)

۳ .طراحی و بررسی فقهی اوراق جعاله جهت تأمین مالی طرح های زیرساختی حمل ونقل جاده ای در ایران

۴ .بررسی رابطه بین ریسک نقدینگی، کیفیت دارایی و تأمین مالی در بانکداری اسلامی و متعارف با استفاده از الگوی PCSE و FGLS

۵ .میزان کامیابی شبکه بانکی کشور در تحقق اهداف نظام اقتصادی اسلام

۶ .بررسی تطبیقی ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی و بانکداری متعارف (با تأکید بر تأثیر عوامل خاص بانکی)

۷ .بررسی عوامل تأثیرگذار بر ریسک اعتباری در بانک های اسلامی

۸ .آسیب شناسی و نقد وضعیت بانکداری ایران از منظر عدالت اقتصادی

۹ .تحلیل فقهی-اقتصادی استخراج ارزهای مجازی در نظام اقتصادی اسلام؛ (مطالعه موردی بیت کوین)

۱۰ .اتحاد مالکیت در چهارچوب اسلامی و دلالت های آن در بازارهای مالی (پول و سرمایه)

۱۱ .امکان سنجی فقهی ضمانت طرح های بازنشستگی با مشارکت معین

۱۲ .امکان سنجی فقهی استفاده از روش تأمین مالی افزایش مالیات (TIF) در طرح های زیربنایی حمل و نقل ایران

۱۳ .بررسی و تحلیل فقهی بورس بازی مبتنی بر دستکاری قیمت در بازار اوراق بهادار

۱۴ .امکان سنجی فقهی استفاده از اوراق جعاله پروژه برای تأمین مالی طرح های زیربنایی حمل و نقل ایران

۱۵ .روش تحقیق جامع طراحی ابزارهای مالی اسلامی (مختار)

۱۶ .سپرده تعاونی (امتیازی) به عنوان نسل دوم فعالیت های قرض الحسنه

۱۷ .طراحی صندوق سرمایه گذاری خرید دین سازگار با فقه امامیه

۱۸ .ارزیابی راهکارهای پیشنهادی به منظور حل چالش جریمه تأخیر تأدیه در بانکداری اسلامی

۱۹ .بازار پول اسلامی: ماهیت، کارکرد و ابزار ها

۲۰ .امکان سنجی فقهی اوراق مشارکت مصون از تورم

۲۱ .گونه شناسی الگوهای عملیاتی اسناد خزانه اسلامی

۲۲ .مهندسی مالی عقود در تأمین مالی خرد اسلامی در ایران

۲۳ .تحلیل نظری الگوی نظام بانکداری اسلامی اندونزی (راهبردی برای اصلاح قوانین بانکداری ایران)

۲۴ .نظریه «اختصاص جبران کاهش ارزش پول به بعد از سررسید» با تأکید بر قاعده «اقدام» و «ممنوعیت ضرر»

۲۵ .جریان خیارات در معاملات سهام

۲۶ .الگوی مطلوب حسابداری متناسب با نظام بانکداری بدون ربا

۲۷ .مقایسه سپرده های تلفیقی و تفکیکی در بانکداری بدون ربا

۲۸ .اوراق اجاره روی دارایی طلبکاران؛ راهکار جدید برای تسویه دیون دولت از طریق بازار سرمایه در ایران

۲۹ .تحلیل نظری الگوی بانک اسلامی دبی (راهبردهایی برای اصلاح قانون بانکداری ایران)

۳۰ .چارچوب طراحی قرارداد آتی و اختیار معامله سبد سهام با کارکردهای قرارداد آتی و اختیار معامله شاخص

۳۱ .تعزیر مالی و جریمه دولتی برای مطالبات غیرجاری در بانکداری اسلامی

۳۲ .آسیب شناسی تعاونی های اعتبار و ارائه الگوی مطلوب

۳۳ .اجتهاد چندمرحله ای روش پژوهش استنباط مسائل فقه اقتصادی

۳۴ .گواهی ظرفیت؛ ابزاری مناسب برای توسعه صنعت برق

۳۵ .توافق نامه بازخرید (ریپو) در بازار بین بانکی اسلامی

۳۶ .اوراق سلف موازی در تأمین مالی صنعت خودرو

۳۷ .بررسی ساختار عملیاتی مطلوب بانکداری اسلامی (دلالت هایی در راستای اصلاح قانون عملیات بانکی بدون ربا)

۳۸ .امکان سنجی فقهی استفاده از صکوک بیع دین جهت عملیات بازار باز بانک مرکزی؛ دلالت هایی جهت تقویت بازار بدهی اسلامی در کشور

۳۹ .بررسی فقهی – مالی اوراق اجاره مصون از تورم

۴۰ .بررسی رابطه ریسک و غرر در بازارهای مالی اسلامی

۴۱ .اسناد خزانه اسلامى

۴۲ .اوراق بیمه اتکایی اسلامی جهت انتقال ریسک در صنعت نفت

۴۳ .بررسی ضابطه غرر در معاملات جدید

۴۴ .ارائه مدل قیمت گذاری قرارداد اختیار خرید در مالی اسلامی

۴۵ .مبانی فقهی و حقوقی بازار دارایی های فکری

۴۶ .آسیب شناسی انتشار صکوک اجاره در بانک های ایران: مطالعه موردی بانک سپه

۴۷ .آسیب شناسی نظارت شرعی در نظام بانکی ایران و ارائه اصلاح های قانونی

۴۸ .تحلیل سهام عادی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در جایگاه مبیع در عقد بیع براساس فقه امامیه

۴۹ .نقد و بررسی دیدگاه های جدید پیرامون ربا و بهره بانکی

۵۰ .تعیین سهم بهینه عقدهای مبادله ای و مشارکتی در بانکداری بدون ربا

۵۱ .مطالعه تطبیقی مدل های قیمت گذاری اختیار خرید پیش از بلک شولز، و ارائه مدل مناسب برای بازار سرمایه اسلامی

۵۲ .حساب های قرض الحسنه اختصاصی راهکاری بهینه برای هدایت و مدیریت منابع قرض الحسنه در نظام بانکداری اسلامی

۵۳ .خلأ قانونی مطالبه های غیرجاری در قانون عملیات بانکی بدون ربا

۵۴ .بررسی راهکارهای استمهال مطالبات غیرجاری در بانکداری بدون ربا

۵۵ .بررسی قراردادهای سوآپ کالا از دیدگاه فقه امامیه

۵۶ .ماهیت حقوقی اوراق بهادار مرابحه

۵۷ .تامین مالی اسلامی بر اساس اعتبار در حساب جاری بر مبنای عقد وکالت

۵۸ .مبانی فقهی بازارهای پول و سرمایه و کاربردهای آن

۵۹ .تامین مالی پروژه محور به وسیله صکوک استصناع در صنعت نفت

۶۰ .نقد دیدگاه های معاصر درباره ربا

۶۱ .شناخت و رتبه بندی ریسک های ابزارهای مالی اسلامی (صکوک)

۶۲ .اوراق مرابحه کالا؛ ابزار مناسب برای بازار بین بانکی در بانکداری بدون ربا

۶۳ .احکام و آثار فقهی- حقوقی عقد استصناع

۶۴ .خرید اعتباری سهام در بانکداری و بازار سرمایه اسلامی

۶۵ .طراحی مدل های عملیاتی صکوک اجاره جهت انجام عملیات بازار باز

۶۶ .تحلیل و مقایسه تجربه قانونگذاری و نظارت بر اجرای بانکداری اسلامی در سایر کشورها: دلالت هایی برای نظام بانکداری بدون ربا در کشور

۶۷ .مهندسی مالی اسناد خزانه اسلامی

۶۸ .اوراق بهادار (صکوک) وکالت؛ ابزاری مناسب برای تأمین مالی صنعت پتروشیمی

۶۹ .مدیریت ریسک های اوراق بهادار مضاربه با تأکید بر فقه امامیه

۷۰ .حاکمیت شرعی در بانک ها و مؤسسات مالی- اسلامی انگلستان و مقایسه آن با ایران

۷۱ .تحلیل فقهی – اقتصادی اختیار فروش گواهی سپرده سرمایه گذاری به عنوان یکی از مشتقات پوشش ریسک نقدینگی در بانکداری اسلامی

۷۲ .راهکار اعطای تسهیلات بانک مرکزی به بانک های تجاری در بانکداری اسلامی

۷۳ .کاربرد ابزارهای پروژه محور اسلامی (صکوک) در تأمین مالی سرمایه گذاری های بخش نفت و گاز

۷۴ .ماهیت حقوقی و شرایط ارکان اوراق بهادار اجاره

۷۵ .بررسی تأثیر بانکداری بدون ربا بر رشد اقتصادی در ایران

۷۶ .امکان سنجی کاربرد مرابحه در بانکداری بدون ربا

۷۷ .بررسی تطبیقی مدل های عملیاتی کارت اعتباری در بانکداری اسلامی

۷۸ .شناسایی، طبقه بندی و اولویت بندی ریسک های اوراق بهادار مضاربه با تأکید بر فقه امامیه با رویکرد مدلسازی تصمیم گیری چند معیاره

۷۹.آسیب شناسی فقهی، اقتصادی و مالی انتشار اوراق مشارکت در ایران

۸۰.صکوک وکالت بیمه ای برای پوشش ریسک حوادث فاجعه آمیز

توجه: امکان دانلود بقیه مقالات به زودی فراهم می شود

۸۲ .نقش شورای تخصصی فقهی در ارتقای سطح مشروعیت و کارایی بانکهای اسلامی

۸۳ .زیر و بم فارکسی ها خلاف شرع است

۸۴ .اوراق بهادار (صکوک) بانکی؛ تبدیل تسهیلات بانکی به اوراق بهادار در بانکداری بدون ربا

۸۵ .اوراق سلف، ابزاری برای تامین مالی پروژه های بالادستی صنعت نفت

۸۶ .مدیریت نقدینگی در بانکداری اسلامی

۸۷ .ضوابط قیمت گذاری از منظر فقه امامیه

۸۸ .امکان سنجی فقهی طراحی اسناد خزانه اسلامی در بازارهای مالی اسلامی

۸۹ .اوراق بهادار (صکوک) مضاربه؛ابزاری مناسب برای توسعه بخش صادرات ایران

۹۰ .امکان سنجی فقهی تشکیل بازار بین بانکی در بانکداری اسلامی

۹۱ .بررسی امکان استفاده از سوآپ بازده کل جهت مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی

۹۲ .مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی از طریق سوآپ نکول اعتباری

۹۳ .صکوک مرابحه ابزار مالی مناسب برای بازار پول و سرمایه اسلامی

۹۴ .نقش شورای تخصصی فقهی در ارتقای سطح مشروعیت و کارایی بانک های اسلامی (مطالعه تجربه چند کشور اسلامی)
۹۵ .مهندسی مالی عقود در بانکداری اسلامی

۹۶ .طراحی اوراق وقف بر مبنای عقد صلح و وقف جهت تأمین مالی طرح¬های عام المنفعه

۹۷ .بررسی فقهی – حقوقی تعیین نرخ سود بانکی

۹۸ .اوراق بهادار ( صکوک ) جعاله ؛ ابزاری کارآمد برای توسعه صنعت گردشگری

۹۹ .راهکارهای استفاده از اعتبار در حساب جاری در بانکداری اسلامی

۱۰۰ .نقد و بررسی قانون عملیات بانکی بدون ربا و پیشنهاد قانون جایگزین

۱۰۱ .مبانی فقهی قانون عملیات بانکی بدون ربا

۱۰۲ .اوراق بهادار استصناع؛ مکمل بازار سرمایه ایران

۱۰۳ .الگوی تازه ، برخاسته از قانون کهنه / گفتگوی اختصاصی با جهت الاسلام سیدعباس موسویان درباره الگوی جدید بانکداری اسلامی

۱۰۴ .صکوک مزارعه و مساقات ؛ ابزار مالی مناسب برای توسعه بخش کشاورزی ایران

۱۰۵ .بررسی تطبیقی فروش استقراضی سهام ( Short Selling ) با عقده های اسلامی

۱۰۶ .طراحی کارت های اعتباری در بانکداری بدون ربا بر اساس بیع مرابحه

۱۰۷ .نظریه های ربا و بهره

۱۰۸ .اوراق بهادار اجاره ( صکوک اجاره )

۱۰۹ .بررسی فقهی و حقوقی معاملات شرکتهای لیزینگ

۱۱۰ .بانکداری بدون ربا از نگاه شهید صدر (ره)

۱۱۱ .الگوی جدید بانکداری بدون ربا

۱۱۲ .ارزیابی قراردادها و شیوه‌های اعطای تسهیلات در بانکداری بدون ربا

۱۱۳ .اصلاح ساختار مؤسسات و ابزارهای مالی بازار پول و سرمایه بر اساس تعالیم اسلام

۱۱۴ .نقد و بررسی قانون بانکداری بدون ربا

۱۱۵ .راهکار رسیدن به نرخ سود بانکی تعادلی

۱۱۶ .بررسی فقهی کارت های اعتباری در بانکداری بدون ربا

۱۱۷ .کارتهای اعتباری در بانکداری بدون ربا

۱۱۸ .طرحی برای ساماندهی صندوق های قرض الحسنه

۱۱۹ .ارزیابی سپرده‏های بانکی و پیشنهاد سپرده‌های جدید

۱۲۰ .کارت‏های اعتباری در پرتو فقه و شریعت‏

۱۲۱ .اعتبار در حساب جارى مشارکتى، در بانکدارى بدون ربا

۱۲۲ .حوزه‏هاى فقاهتى و عرصه‏هاى کارشناسى بانکدارى اسلامى

۱۲۳ .جایگاه دولت در اقتصاد از دیدگاه اسلام

۱۲۴ .انواع بانک‏هاى بدون ربا

۱۲۵ .طرحى براى اصلاح صندوق‏هاى قرض الحسنه

۱۲۶ .مصادیق پنهان و آشکار ربا در نظام بانکى ایران

۱۲۷ .آثار اقتصادىِ جایگزینى نظام مشارکت به‏جاى نظام بهره

۱۲۸ .دین و اقتصاد

۱۲۹ .طراحى سپرده‏هاى جدید در بانکدارى بدون ربا

۱۳۰ .ربا در بانکهاى دولتى

۱۳۱ .انفاق قرآنى و ابزارهاى مالى مناسب آن در عصر حاضر

۱۳۲ .عدالت، محور آموزه‏هاى اقتصادى اسلام

۱۳۳ .مشارکت مجدد جایگزین تنزیل مجدد

۱۳۴ .بررسى فقهىاقتصادى ابزارهاى جایگزین اوراق قرضه

۱۳۵ .نقد و بررسی مبانی حقوقی و دلائل اقتصادی بهره

۱۳۶ .بررسى فقهى – اقتصادىسپرده هاى انتقال پذیر در بانکدارى بدون ربا

۱۳۷ .بهره بانکهای دولتی

۱۳۸ .اجرا و عملکرد برنامه دوایر کیفیت در مؤسسات تولیدی منتخب در مانیل

🔰 پیامها در سوگ رحلت استاد موسویان:

در پی درگذشت استاد مسلّم اقتصاد اسلامی جناب استاد حجت الاسلام دکتر سید عباس موسویان، بسیاری از شخصیت‌‌های علمی، حوزوی، دانشگاهی و اجرایی کشور پیام‌ تسلیت صادر کردند که مرور فرازهای این پیام‌‌ها، بیانگر گوشه‌ای از فضایل و برکات زندگی پربار مرحوم موسویان است.

در ادامه به برخی از این پیام‌ها اشاره می‌شود:

 

🔰 پیام تسلیت مقام معظم رهبری

بسم الله الرحمن الرحیم

درگذشت جناب حجهالاسلام آقای سیّدعباس موسویان رحمهالله‌علیه را به بازماندگان مکرّم ایشان و نیز به شاگردان و همکاران و ارادتمندان این روحانی ارزشمند تسلیت عرض می‌کنم. ایشان از متخصصان فقه اقتصادی و صاحبنظر در بانکداری اسلامی و دیگر مسائل مالی فقه بودند و فقدان ایشان ضایعه است. از خداوند رحمت و مغفرت و علو درجات برای آن فقید و صبر و آرامش و اجر برای بازماندگانش مسألت می‌کنم.

سیّدعلی خامنه‌ای
۲۰ مرداد ۱۳۹۹

🔰 پیام تسلیت آیت الله جعفر سبحانی

بسمه تعالی

انا لله و انا الیه راجعون

خبر درگذشت عالم بزرگوار جناب حجه الاسلام و المسلمین آقای سیدعباس موسویان- رحمه الله علیه را  با کمال تأسف دریافت نمودم.

اینجانب این ضایعه مولمه را به حوزه علمیه و همکاران و خانواده ایشان تسلیت عرض نموده و برای آن مرحوم  از خداوند متعال علوّ درجه و برای بازماندگان صبر جمیل و اجر جزیل مسئلت دارم.

🔰 پیام تسلیت آیت الله صادق آملی لاریجانی (رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام)

بسم الله الرحمن الرحیم

انالله و انا الیه راجعون

خبر درگذشت حجت‌الاسلام والمسلمین سید‌عباس موسویان عضو هیئت امنا و هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) موجب تاثر وتاسف عمیق اینجانب گردید.

این عالم فرزانه باداشتن تحصیلات حوزوی و دانشگاهی به عنوان نظریه پرداز اقتصاد اسلامی، صاحب دهها عنوان مقاله در زمینه های اقتصادی بودوباحضورموثردرنهادها وانجمن های علمی واجرایی آثار ارزشمندی را ازخودبرجای گذاشتند.

اینجانب ضمن عرض تسلیت این ضایعه تاسف آوربه همه همکاران،شاگردان و ارادتمندان بویژه خانواده محترم ، ازخداوندمتعال ضمن طلب مغفرت وآرزوی علو درجات ایشان، برای بازماندگان آن فقید سعیدنیز صبرجمیل واجرجزیل مسئلت دارم.»

🔰 آیت‌الله سید ابراهیم رییسی (رییس قوه قضاییه)

بِسمِ اللهِ الرِّحمنِ الرَّحیم

انّالِله وَ اِنا الیه راجِعون

درگذشت حجت‌الاسلام والمسلمین سید‌عباس موسویان موجب تاثر اینجانب گردید. فقدان این فقیه ارزشمند که از نظریه پردازان اقتصاد اسلامی به شمار می‌رفتند را به شاگردان، ارادتمندان و بویژه به خانواده محترم ایشان تسلیت عرض نموده و برای آن مرحوم مغفرت الهی و برای بازماندگان صبر و اجر مسئلت دارم.


🔰 حجت‌الاسلام دکتر حسن روحانی (رییس جمهور)

درگذشت حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعباس موسویان موجب تاثر و تالم خاطر شد. این عالم فرهیخته که از متخصصان برجسته فقه اقتصادی در عرصه بانکداری اسلامی و استاد صاحبنظر در مسایل مالی فقه بود در طول عمر پر بار خود منشاء خدمات ارزشمندی شد و نام نیکی از خود برجا گذاشت.

اینجانب این ضایعه را به خانواده و عموم شاگردان و علاقه‌مندان آن مرحوم تسلیت می‌گویم و از درگاه خداوند رحمان برای وی علو درجات و برای بازماندگان صبر و سلامتی مسالت دارم.

🔰 دکتر محمدباقر قالیباف (رئیس مجلس شورای اسلامی)

بسم الله الرحمن الرحیم

انا لله و انا الیه راجعون

درگذشت حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر سید عباس موسویان عضو شورای فقهی بانک مرکزی موجب تاسف و تاثر گردید. ایشان شخصیتی فرزانه و دانا در حوزه فقه اقتصادی و از صاحب‌نظران و اندیشمندان در بانکداری اسلامی و از مصادیق موفق در عرصه علم و تحقیق و خدمت عالمانه بودند که بسیاری از نقطه‌نظرات و تالیفات این روحانی ارزشمند بویژه در مسایل مالی فقه مورد توجه صاحب‌نظران بخش‌های مالی، سرمایه و بانکی قرار می‌گرفت.

اینجانب ضمن عرض تسلیت به همکاران و ارادتمندان، خانواده مکرم و سایر بستگان محترم برای این عالم گرانقدر رحمت و علو درجات و برای بازماندگان صبر و اجر از درگاه خداوند متعال مسئلت می‌نمایم.

🔰 پیام تسلیت آیت‌الله محمدباقر باقری کنی (عضو سابق مجلس خبرگان رهبری)

بسم الله الرحمن الرحیم

انا لله و انا الیه راجعون

عن رسول الله صلی الله علیه و آله: ما قبض اللّه تعالی عالما من هذه الامه إلا کان ثَغرَه فی الإسلام، لا تُسد ثُلمته إلی یوم القیامه.

رحلت عالم متخلق و فاضل متهجد جناب حجت الاسلام و المسلمین آقای سیدعباس موسویان، موجب تاثر شدید گردید. این انسان شریف که در زمره حواریون استاد بزرگ سلوک و عرفان، شهید بزرگوار آیت الله مدنی قرار داشت، جوهر وجود خود را مزین به اخلاق کریمه، تواضع شایسته و جهاد خستگی ناپذیر کرده بود. این عالم وارسته، سرمایه گرانقدر عمرش را در راه خدمت به اسلام و انقلاب صرف نموده و با حضور در کمیته‌های فقهی، تلاش نمود تا گامی موثر در حوزه نظام سازی مالی بر مبنای فقه جعفری (علیه السلام) بردارد. مقوم این حرکت نورانی، تربیت شاگردان متعدد برای اشاعه معارف حقه و عملیاتی سازی این اندیشه در میدان عمل بود.

تالیفات و تصنیفات کم نظیر ایشان در حوزه مالیه اسلامی در قالب کتب متعدد و ارائه مقالات راهگشا و تبدیل شدن به شخصیتی فرهیخته و مرجع در سطح بین المللی، نه تنها او را لحظه ای از مسیر تعبد و طاعت الهی و تهذیب و تزکیه نفسانی دور نکرد، بلکه با خلوص مثال زدنی و اهتمام تمام، تا آخرین روزها همه وجود خود را وقف این ماموریت خطیر کرد.

اینجانب که توفیق داشتم در بیش از یک دهه، حضور اخلاقی و علمی این انسان والامقام را در مجموعه دانشگاه امام صادق علیه السلام از نزدیک شاهد باشم و در چند سال اخیر همراه ایشان در جمع هیات امنای جامعه الصادق علیه السلام بودم، در این مصیبت جانسوز سوگوار بوده و برای روح مطهرش طلب غفران الهی می کنم. غفر الله له و لنا.

همچنین بر خود واجب می‌دانم، این فقدان سنگین را به محضر مقام معظم رهبری (حفظه الله تعالی) که بر مراتب اخلاقی و فضل علمی ایشان صحه می‌گذارند، بیت مکرم ایشان، حوزه‌های علمیه، جامعه دانشگاهی خاصه اهالی و اساتید دانشگاه امام صادق علیه السلام و دانشجویان و شاگردان ایشان، تسلیت عرض نموده و از خدای متعال صبر بر این مصیبت را مسئلت می نمایم.

🔰 پیام تسلیت دکتر فرهاد دژپسند (وزیر امور اقتصادی و دارایی)

باسمه تعالی

انالله و انا الیه راجعون

ضایعه درگذشت مرحوم حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر سید‌عباس موسویان، اقتصاددان، عضو فقیه شورای عالی بورس، نایب رئیس کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار و عضو هسته اندیشه‌ورزی کاربست آموزه‌های دینی وزارت اموراقتصادی و دارایی، موجب تألم و تأثر گردید.

اینجانب فقدان این عالم برجسته اقتصاد اسلامی که با کتب و آثار ارزشمند و همچنین آرا و نظرات خود نقش سازنده‌ای در طراحی و تدوین طرح‌ها و برنامه‌های اقتصادی کشور داشته است را تسلیت عرض نموده و ضمن طلب غفران و رحمت واسعه الهی برای آن فقید سعید، از درگاه خداوند متعال برای بازماندگان صبر و بردباری مسئلت می‌نمایم.

🔰 پیام تسلیت آیت‌الله اعرافی (مدیر حوزه‌های علمیه)

بسم الله الرحمن الرحیم

انا لله و انا الیه راجعون

خبر ارتحال مرحوم حجت‌الاسلام و المسلمین آقای حاج سیدعباس موسویان طاب ثراه مایه تأسف و تأثر شدید حوزه‌های علمیه و نخبگان و فرهیختگان حوزه و دانشگاه و مجامع اقتصادی کشور شد. آن دانشور پارسا، نجیب و فهیم از سرمایه‌های حوزه و چهره تابناک اقتصاد اسلامی به شمار می‌آمد و تولیدات فکری و خدمات علمی و راهنمایی‌های اقتصادی وی به نظام تقنینی و اجرایی کشور فراموش نخواهد شد و حوزه و بزرگان آن به آینده وی امیدها بسته بودند و اینک در سوگ آن عزیز سفر کرده نشسته‌اند، این ثلمه و مصیبت را به جامعه حوزویان و دانشگاهیان و شاگردان و دوستداران ایشان و به بازماندگان محترم وهمسر گرامی و فرزندان ارجمند آن فقید سعید تسلیت و تعزیت عرض می‌کنم و از خداوند مهربان برای آن عالم پرکار و فداکار علو درجات و حشر با اولیای الهی و اجداد طاهرینش و برای همه داغدیدگان و بازماندگان محترم شکیبایی و صبوری و پاداش الهی درخواست دارم.

عاش سعیدا و مات سعیدا.

🔰 حجت الاسلام سید محمدعلی آل هاشم (نماینده ولی فقیه در آذربایجان شرقی و امام جمعه تبریز)

باسمه تعالی

انالله و اناالیه راجعون

خبر درگذشت حجت‌الاسلام والمسلمین مرحوم آقای دکتر سید عباس موسویان، عضو شورای فقهی بانک مرکزی و عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار موجب تأسف و تألم فراوان گردید.

فقدان عضو شورای فقهی بانک مرکزی، نایب رئیس کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، عضو هیئت امنا و هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) که تألیفات متعددی در زمینه بانکداری و مالی اسلامی از جمله «بانکداری اسلامی؛ بانکداری مرکزی و سیاستگذاری پولی و ارزی» و «بانکداری اسلامی؛ مبانی نظری و تجارب عملی» و… از ایشان به یادگار مانده است اهالی خطه آذربایجان را به سوگ نشاند.

اینجانب درگذشت این روحانی آذربایجانی؛ صاحب نظر اقتصاد اسلامی و استاد عظیم الشأن را به حوزه های علمیه کشور، جامعه دانشگاهی و علمی کشور، خانواده محترم، شاگردان و سایر بازماندگان ایشان تسلیت عرض نموده و از درگاه خداوند متعال برای عزیز سفرکرده‌،علودرجات و همنشینـی با انبیاء و اولیـاء الهی مسألت دارم.

 

🔰 پیام تسلیت آیت‌الله علی‌اکبر رشاد (رئیس و موسس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی)

انا لله و انا الیه راجعون

روح بلند حضرت استاد حجت الاسلام والمسلمین سیدعباس موسویان (قدّس سرّه)، عضو هیات امنا و استاد تمام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و فقیه الإقتصاد برجسته‌ی کشور به ملکوت اعلی پیوست.

او برای خدمت به علم و دین، انقلاب و نظام اسلامی سر از پا نمی‌شناخت؛ عمر پربرکت خویش را طی سه دهه یکسره وقف نظریه‌پردازی، گرهگشایی معرفتی و کاربردی در عرصه‌ی اقتصاد اسلامی کرد. استاد موسویان (قدّس سرّه) از اعضای رکنی پژوهشگاه و از مفاخر حوزه‌های علمیه قلمداد می‌شد. از او ده‌ها اثر علمی فاخر در قلمرو اقتصاد اسلامی برجای مانده است. اشتیاق معرفت، شور خدمت، تواضع بی‌حد، اخلاص و بی‌ریائی، حقیقت‌جویی و حق‌پذیری، وقار و متانت، سلامت نفس و پرهیزگاری، خوشخویی و خوشرویی، نمونه‌ای از اوصاف و فضائل بی‌شمار این استاد خدوم و خلیق حوزه و دانشگاه بود. جزاه الله خیر جزاء المحسنین و حشره مع اولیائه المعصومین (ع).

این کمترین، رحلت این عالم فرزانه را به محضر مبارک رهبر فرهمند انقلاب اسلامی، مراجع عظام تقلید، حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها، همکاران سوگوارم در سنگرگاه پژوهشگاه و خانواده‌ی عزادار آن استاد بی‌بدیل تسلیت عرض کرده، از بارگاه باری برای آن فقید سعید رحمت و علوّ درجات و برای بازماندگان و شاگردان و دوستان و دوستداران او صبر و سلامت مسألت دارم.

🔰 پیام تسلیت آیت‌الله هادوی تهرانی

باسمه تعالی

خبر ارتحال عالمی متخلق، شاگردی شاخص، و همکاری پرکار حضرت حجه الاسلام و المسلمین سید عباس موسویان ـ رضوان الله علیه ـ موجب تأسف و تأثر و اندوهی غیر قابل وصف شد.

ایشان سال های متمادی به تحقیق در زمینه اقتصاد اسلامی مشغول و در مراکز گوناگون در این ساحت فعال بود و ضمن تدریس و تحقیق، به تاسیس نهادهای مختلف در این باب نیز کمک نمود و بی شک چهره ای ماندگار در حوزه اقتصاد اسلامی محسوب می شد که فقدان وی یک ضایعه جبران ناپذیر است.

این جانب این حادثه دردناک را به حضور مقدس ولی عصر ـ عجل الله فرجه الشریف و مراجع معظم تقلید ـ دامت برکاتهم ـ و رهبر عزیز انقلاب ـ مد ظله ـ و تمام فضلا و علمای حوزه علمیه قم و خانوادۀ محترم آن مرحوم و تمام بازماندگان ایشان، تسلیت عرض می کنم و برای آن عزیز سفرکرده همراهی با خاندان عصمت و طهارت ـ علیهم السلام ـ در تمام مراحل حیات اخروی و برای تمام بازماندگان و دوستداران آن عزیز سفر کرده، اجر جزیل و صبر جمیل از درگاه ایزد بی بدیل خواستارم.

🔰 پیام تسلیت دکتر حسن قالیباف اصل (رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار)

اذا مات العالم ثلم فی‌الاسلام ثلمه لایسدها شیء

استاد حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر سیدعباس موسویان یکی از مشهورترین چهره‌های حوزه مالی اسلامی بود. آوازه نام این استاد فراتر از مرزهای کشورمان در محافل علمی این حوزه طنین‌انداز بود و هرگاه درباره بررسی و ایجاد الگوهای مالی اسلامی صحبت می‌شد، نام و آثار ایشان نیز به میان می‌آمد.

این استاد فقید، نقشی بی‌بدیل در توسعه و تحول محصولات منطبق با شریعت اسلامی در بازارهای مالی داشت. مباحثات وی در داخل و خارج از کشور، موجب شده بود تا چهره‌ای صحیح از توانمندی‌های اقتصاد اسلامی ترسیم شود. مطالعات میان‌رشته‌ای توسط این مدرس حوزه و دانشگاه تاثیر قابل توجهی بر گفتمان مشترک حوزه- دانشگاه گذاشته بود به نحوی که همه محققان حوزه مالی اسلامی این شخصیت عظیم را می‌شناختند. به مثابه حدیث پیامبر گرانقدر اسلام (ص)، برتری عالم بر سایر مردم مانند برتری ماه بر سایر ستارگان است و اینک ماه تابان آسمان علوم مالی اسلامی به تقدیر پرودگار به خاموشی رفته است.

بدین وسیله این ضایعه غم‌انگیز را به اندیشمندان مسلمان، فعالان بازار سرمایه کشور، خانواده و دوستداران آن مرحوم تسلیت گفته از خداوند منان برای ایشان علو درجات طلب می‌کنم. باشد که شاگردانش بتوانند بار کم‌فروغ شدن این حوزه را با تلاش‌هایشان بکاهند. آمین.

🔰 پیام تسلیت حجت‌الاسلام دکتر حسینعلی سعدی (رئیس دانشگاه امام صادق علیه السلام)

باسمه تعالی

انا لله و انا الیه راجعون

با حزن و اندوه مطلع شدیم حجت الاسلام والمسلمین سید عباس موسویان به جوار رحمت حق شتافتند. ایشان در طول سالیان متمادی تلاش مستمر و پر ثمری را در حوزه اقتصاد اسلامی داشته و از خود آثار ارزشمندی به جای گذاشته است. تربیت دانشجویان و تلاش برای اجرای احکام نورانی اسلام در عرصه اقتصادی و خدمات برجسته دیگر وی به جامعه علمی حوزوی و دانشگاهی جزئی از کارنامه درخشان اوست. اینجانب درگذشت این استاد و عضو هیات امنای جامعه الامام الصادق علیه السلام را به همه اساتید و دانشجویان و بازماندگان تسلیت عرض نموده و برای ایشان علو درجات و حشر با اجداد طاهرینش را از درگاه خداوند متعال مسئلت می نمایم.

🔰 پیام تسلیت دکتر محمدرضا پورابراهیمی (رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی)

بسم الله الرحمن الرحیم

انا لله و انا الیه راجعون

درگذشت مرحوم حجت الاسلام والمسلمین دکتر سیدعباس موسویان، فقیه برجسته‌ی عرصه‌ی اقتصاد اسلامی کشور و استاد مسلم این عرصه در دانشگاه موجب تاسف و تاثر گردید. تلاش صادقانه و خدمات ارزنده‌ای آن مرحوم در طول عمر با برکتشان راه‌گشای گره‌های اقتصادی و موجب اعتلای نظام پولی و بانکی کشور بود.

اینجانب درگذشت این عالم فرزانه را تسلیت عرض کرده، از درگاه خداوند برای آن فقید سعید، رحمت و علوّ درجات و برای بازماندگان و شاگردان و دوستان و دوستداران ایشان صبر و سلامت مسألت دارم. خداوند روح این مرد بزرگ را با انبیاء و اولیاء الهی و شهدای بزرگ تاریخ اسلام محشور گرداند.

🔰 پیام تسلیت حجت الاسلام سید حسن ربانی (رئیس مرکز خدمات حوزه‌های علمیه)

بسم‌الله الرحمن الرحیم

انا لله و انا الیه راجعون

خبر درگذشت حجت الاسلام و المسلمین سید عباس موسویان عضو محترم هیئت مدیره صندوق قرض‌الحسنه مرکز خدمات(شجره طیبه) موجب تأثر و تألم فراوان گردید.

آن دانشمند فرهیخته در طول دوران عمر با برکت خویش خدمات شایسته‌ای به ویژه در عرصه بانکداری اسلامی به جامعه ارزانی داشت و با عضویت در شورای فقهی بانک مرکزی و همچنین در کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار نقشی ارزشمند و ماندگار را ایفا نمود و کتاب‌ها و تألیفات متعدد ایشان همواره چراغ راه دانش‌پژوهان حوزوی و غیر حوزوی به ویژه در عرصه اقتصاد اسلامی خواهد بود.

مرحوم حجت الاسلام والمسلمین موسویان با حضور فعال در هیئت مدیره صندوق قرض‌الحسنه مرکز خدمات و ارائه نقطه نظرات عالمانه، منشأ آثار و برکات فراوانی برای خدمت‌رسانی به طلاب و روحانیون محترم گردید.

این ضایعه تأسف‌بار را به محضر حضرت ولی‌عصر (عج)، رهبر معظم انقلاب، مراجع عالی‌قدر، حوزه‌های علمیه و بیت محترم تسلیت و تعزیت عرض می‌نمایم.

عاش سعیداً و مات سعیداً

🔰 پیام تسلیت آیت الله ابوالقاسم علیدوست

بسم الله الرحمن الرحیم

انا لله و انا الیه راجعون

خبری برای برخی ساده و عادی و برای جمعی سوزان تا عمق پوست و استخوان امروز منتشر شد: حجت الاسلام و المسلمین سید عباس موسویان بر اثر ابتلا به کرونا درگذشت.

برای کسانی که موسویان عزیز را از نزدیک می‌شناختند این مصیبت بسیار خرد کننده است هرچند باید تسلیم امر الهی بود و بدون اینکه ابراز شکایتی باشد، گفت: الحمد لله علی کل حال.

جناب موسویان اهل فضل بود. فضل و علمش قرین تواضع مطبوع بود. علم فراوان سر او را به پایین کشیده بود و به پایین ها هم نگاه مهربانانه داشت. گفتارش عین صواب و سداد. روشش به دور از افراط و تفریط. انقلابی ای متین. عمرش را وقف علم نافع و خدمت به دین کرده بود. شری نداشت. حاجاتش کوتاه و جانش عفیف. مطالب عمیق علمی را چنان بیان می‌کرد که مخاطبانش با تمام وجود آنرا فهم می‌کردند. به راستی عینیت فرمایش امیر حکمت و بیان و مولای علم، در وصف متقین بود که فرمودند:

 *فالمتقون فیها هم أهل الفضائل. منطقهم الصواب. و ملبسهم الاقتصاد. و مشیهم التواضع. غضوا ابصارهم عما حرم الله علیهم و وقفوا أسمائهم علی العلم النافع لهم. شرورهم مأمونه. و حاجاتهم خفیفه. و أنفسهم عفیفه.*

جای این عزیز هرجا فضل، صلاح، سداد، تواضع، علم نافع و تعهد هست خالی است.

آنچه انسان را بیشتر متاثر می‌کند، حجاب معاصرت مشمئز کننده‌ای است که چون دود غلیظی بر آسمان اطراف ما وجود دارد. مانعی که نمی‌گذارد این فرآورده های نیک دهه های اخیر، تا زنده هستند به خوبی شناسایی شوند و از آنها بهره بیشتری برده شود.

الحمد لله علی کل نعمه

🔰 پیام تسلیت حجت‌الاسلام احمد مبلغی (عضو مجلس خبرگان رهبری)

بر درگذشت اندیشمند  صاحب‌نام و فعال در حوزه اقتصاد اسلامی جناب حجت الاسلام و المسلمین آقای دکتر سید عباس موسوی قدس سره  موجب ناراحتی و اندوه برای همه کسانی شد که با این چهره علمی و شخصیت اخلاقی  آشنا هستند.

 این عالم متقی حایز جایگاهی ارزشمند، و موقعیت و مقامی اثبات شده در سطح کشور و مجامع علمی دانشگاهی و حوزوی بود؛ با این حال باید اذعان کرد که مقام ثبوت ایشان از حیث علمیت و توانمندی پژوهشی و فکری بسی فراتر و جلوتر از مقام اثبات ایشان بود. تواضع در منش، تبسم همراه با متانت بر چهره، آرامش در بحث‌ها و نقدهای علمی، عرضه سخاوتمندانه و دلسوزانه اندیشه ها و دیدگاه‌های خود به حوزه و دانشگاه و نیز مراکز تصمیم گیری در نظام، پرهیز از زیاده گویی و مجمل گویی، دوری گزینی از هیاهو  در ارائه بحث ها و اندیشه ها، آگاهی از دیدگاهها و فتواهای اقتصادی فقیهان معاصر، آشنایی با نقطه نظرهای اقتصاددانان معاصر جهان اسلام، تمرکز بر کاربردی‌سازی اندیشه‌ها و فتاوای فقهی در حوزه اقتصاد، مطالعه متمرکز بر بانکداری اسلامی و رویکرد به راه‌حل‌یابی جهت تطبیق اندیشه‌های فقهی در حوزه اقتصاد، بخش از ویژگی ها، صفات و خصایل این عالم فرزانه بود.

این اندیشمند راحل، در کنار اشتغالات علمی مهمی که در قم و تهران بر عهده داشت، در مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی نیز عضو فقهی کمیته اقتصاد بود و با حضور خود در جلسات این کمیته نقشی مهمی را در بررسی و تهیه طرح بانکداری اسلامی  ایفاء نمود. اینجانب این مصیبت را به مقام معظم رهبری، مراجع معظم تقلید حوزه های علمیه، همه دوستداران این عزیز اندیشمند راحل و به ویژه به خانواده محترم و داغدیده آن مرحوم تسلیت عرض می‌کنم.

🔰 پیام تسلیت حجت‌السلام‌ دکتر محمدرضا یوسفی (دانشیار دانشکده اقتصاد دانشگاه مفید)

 انالله و انا الیه راجعون

خبر درگذشت جانکاه برادر  گرامی و عزیزم جناب سید عباس موسویان امروز منتشر شد. بنده با ایشان از سال ۶۷ در دوره کارشناسی اقتصاد آشنا شدم و در این دهه اخیر پیوند دوستی ما محکمتر شد. به شهادت آشنایی بیش از سه دهه,  ایشان به لحاظ خصوصیات فردی; نرمخو, مهربان, متین, متواضع و با درایت بود. از نظر علمی به واقع از سال ۷۶ که موفق به گذراندن دوره کارشناسی ارشد اقتصاد شد عملا به مباحث بانکداری ورود کرد قبل از ورود, بیشتر نگاه نقادانه داشت اما پس از ورود و همنشینی با متولیان امور بانکی و آشنایی عمیق‌تر،  انتقاداتش تعدیل شد و عملا به اصلاح بر اساس موازین فقهی همت گمارد.

اینکه فردی بتواند فتاوای فقهاء را با توجه به مسائل ریز و درشت بانکداری عملیاتی کند، هنری بسیار بزرگ بود که ایشان در این زمینه توانمندی ویژه‌ای داشت. ضمن احترام به همه بزرگواران, از نظر من ایشان توانمندترین فرد در حوزه مسائل بانکی و مالی با رویکرد فقهی بود. و به واقع خسران بزرگی به این حوزه علمی و عملی وارد شد و حوزه علمیه نیز فرزند بسیار شایسته‌ای را از دست داد.

 ایشان بسیار خدوم بود. و هر جا که به وی احساس نیاز می شد و از او دعوت به همکاری می کردند, متواضعانه می پذیرفت و در جهت به سامان رساندن کمک می‌کرد. به واقع خود را وقف خدمت به جامعه علمی, و نظام مالی اسلامی کرده بود و در این راه. خستگی نمی‌شناخت. رفتار اخلاقی وی همراه با نگاه عالمانه و به دور از افراط و تفریط ها از وی چهره‌ای مقبول ساخته بود. با این وجود در جریان طرح بانکداری اسلامی مجلس که متولی اصلی آن جناب دکتر بحرینی بود، مورد هجمه‌های زیادی قرار گرفت که سه موردش را خود شاهد بودم.

یکی از نکاتی که حائز اهمیت است اینکه ما معمولا ترسیمی از وضعیت موجود داریم که علم به آنچه هست گفته می‌شود. دوم ترسیم وضعیت مطلوب است. حوزه علمیه و علوم دینی به ویژه در زمینه دوم افراد زیادی را تربیت کرده است که این توانمندی را در خود می‌بینند که وضع مطلوب را ترسیم کنند. اما این دو دانش برای بهبود وضعیت کافی نیست آنچه که عملا مهم است علم به چگونگی است چگونه می‌توان وضع حال را در جهت مطلوب شکل داد. جناب موسویان مرد این کار بودند. وی در حوزه مسائل مالی اسلام از منظر چگونگی، اقدام می‌کردند و تلاش بسیار در جهت تدوین قوانین و آئین نامه‌ها و ضوابط بر مبنای فقه متعارف می‌کردند.

ان شاء‌الله که مغفرت, رحمت الهی و علو درجه نصیب ایشان شده، به خانواده این مرد بزرگ و دوستان و شاگردانش تسلیت عرض می‌کنم.

🔰 پیام تسلیت دکتر علی صالح آبادی (رئیس انجمن مالی اسلامی ایران)

بسم الله الرحمن الرحیم

اذا مات العالم، ثلم فی الاسلام ثلمه لا یسدها شیء الی یوم القیامه

ارتحال جانسوز اندیشمند برجسته و کم‌نظیر، حجت الاسلام و المسلیمن دکتر سیدعباس موسویان، موجی از اندوه و افسوس برای جامعه علمی ایجاد کرد. اندوه و غم در از دست دادن بزرگمردی که عمر پربرکت خود را وقف اعتلای علوم مالی و اقتصاد اسلامی کرد و متواضعانـه و بدون کمترین چشم داشت، خیل مشتاقـان علوم مالی اسلامـی در داخل و خارج از کشور را از خرمن پربار داشته‌هایش بهره‌مند ساخت؛ و افسوس و صد افسوس که فقدان مردان بزرگ، جبران شدنـی نیست.

اینجانب که حدود ۱۵ سال، از بدو تأسیس کمیته فقهی در سازمان بورس و اوراق بهادار تا ایجاد انجمن مالی اسلامی ایران و پس از آن، حضور در شورای فقهی بانک مرکزی، همواره و از نزدیک توفیق همکاری و تعلم در محضر استاد فقیـد، دکتر سیدعباس موسویان را داشتـم، ایشان را نمونـه بارز یک فقیـه تیزبیـن، روشنفکر، جامع‌نگر و در یک کلام، تجسم عینی فقه پویـای شیعه، به ویژه در حوزه اقتصاد یافتـم که با ژرف‌اندیشی و تسلط به علم روز، برای مسائل و موضوعات جاری در حوزه مالی و اقتصادی، راهکارهایی خلاقانه می‌یافت، راهکارهایی عملیاتی که در عین انطباق کامل با مبانی فقهی، مسیر توسعه نظام مالی را هموار و حرکت در این مسیر را پرشتاب می‌ساخت؛ و قطعا اغراق نخواهد بود اگر بگوئیم نظام مالی کشـور، اعم از بازار سرمایه، بازار پول و صنعت بیمه، توسعه امروز و آینده خود را مرهـون مجاهدت های شبانـه‌روزی این عالم فقیـد است.

آثار علمی به جـا مانده از استاد موسویان، بدون تردید جزء جامع‌ترین و ناب‌ترین متون علمی در حوزه مالی اسلامی است، آثاری که از عمق بینش و خلوص نیت این گوهر ناب برخاسته و به خواست خداوند متعال و با همت شاگردان و دوستداران ایشان، از این پس نیز منشـأ برکات و زایش های ارزشمند در حوزه اقتصاد اسلامی خواهـد بود.

اینجانب با قلبی آکنده از اندوه، رحلت این عالم نستوه را به محضر مقام معظم رهبری، جامعه علمی کشـور به ویژه شاگردان و علاقه‌مندان استـاد، خانواده محترم و سایر بازماندگان ایشان تسلیت عرض کرده و از درگاه خداوند متعال برای عزیز سفرکرده‌مان، علو درجات و همنشینـی با انبیاء و اولیـاء الهی مسألت دارم.

یادش گرامی و راهش پررهرو باد.

🔰 پیام تسلیت دکتر علی صحرایی (مدیر عامل بورس اوراق بهادار تهران)

انا لله و انا الیه راجعون

رحلت این استاد و عالم عظیم الشان , فرزند حوزه و دانشگاه، عضو شورای فقهی بانک مرکزی، نایب رئیس کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، عضو هیئت امنا و هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) و دانشمندی خاضع که با همت ایشان ابزارهای بازار مشتقه از قبیل آتی سبد سهام، فروش تعهدی، اختیار فروش تبعی وسایر ابزارهای بازار بدهی در بازار سرمایه کشورمنطبق با موازین فقه پویای شیعه راه اندازی شد را با قلبی پردرد و از اعماق وجود، به خانواده محترم، جامعه دانشگاهی و علمی کشور، شاگردان و دوستان و علاقمندان استاد و سایر بازماندگان ایشان تسلیت عرض کرده و از پیشگاه خداوند متعال برای عزیز سفرکرده‌مان، علو درجات و همنشینـی با انبیاء و اولیـاء الهی مسألت دارم.

🔰 پیام تسلیت دکتر غلامرضا سلیمانی (رئیس کل بیمه مرکزی)

درگذشت حضرت حجت‌الاسلام والمسلمین جناب آقای دکتر سیدعباس موسویان چهره نام‌آشنای دانشگاه و حوزه که منشأ آثار و خدمات بسیاری بودند، موجب تأثر تألم خاطر گردید.

ضمن عرض تسلیت، از درگاه خداوند متعال برای آن عزیز از دست رفته غفران الهی و برای خانواده و بازماندگان صبر و شکیبایی مسئلت می‌نمایم.

🔰 تألیفات (کتابها):
۱ـ«بانکداری اسلامی؛ بانکداری مرکزی و سیاستگذاری پولی و ارزی»
۲ـ «بانکداری اسلامی؛ مبانی نظری و تجارب عملی»
۳ـ «بازار سرمایه اسلامی»
۴ـ «معاملات بانکی از منظر مراجع تقلید»
۵ـ «تجربه بانکداری بدون ربا در ایران»
۶ـ «طرح تحول نظام بانکی»
۷ـ «ابزارهای مالی اسلامی(صکوک)»
۸ـ «پس‌انداز و سرمایه‌گذارى در اقتصاد اسلامى»
۹ـ «کلیات نظام اقتصادى اسلام»
۱۰ـ «ربا و مسائل عصر حاضر»
۱۱ـ «پول و نظام‌هاى پولى»
۱۲ـ «فلسفه اقتصاد اسلامى»
۱۳ـ «بهره یا ربا»
۱۴ـ تحقیقات ناتمام متعدد.

🔰🔰 تألیفات (برخی از مقالات برگزیده):
۱) عقود با بازدهی ثابت، مشکل اساسی بانکداری بدون ربا تألیف همایش بانکداری اسلامی ۱۳۷۶
۲) سپرده‌های انتقال‌پذیر در بانکداری بدون ربا تألیف همایش بانکداری اسلامی ۱۳۷۷ تهران
۳) بررسی فقهی ـ اقتصادی ساختار بانکداری بدون ربا تالیف همایش بانکداری اسلامی ۱۳۷۸
۴) بهره بانک‌های دولتی تألیف مجله نامه مفید شماره ۱۲ مجله علمی پژوهشی
۵) بهره بانکی همان رباست تألیف مجله نقد و نظر ۱۳۷۶ شماره۱۳-۱۴
۶) توجیهات حقوقی و اقتصادی بهره تألیف مجله کتاب نقد ۱۳۷۸ شماره ۱۱
۷) بررسی فقهی ـ اقتصادی اوراق مشارکت جایگزین اوراق قرضه تألیف کنفرانس سیاست‌های پولی و ارزی ۱۳۷۸ تهران
۸) نظریه‌های ربا و بهره تألیف فصلنامه تخصصی اقتصاد اسلامی ۱۳۸۷ شماره ۲۷ مجله علمی پژوهشی
۱۱) فروش استقراضی سهام تألیف (مشترک) فصلنامه تخصصی اقتصاد اسلامی ۱۳۸۷ شماره ۲۷ مجله علمی پژوهشی
۱۰) طراحی ‌کارت‌های ‌اعتباری ‌در بانکداری ‌بدون‌ربا تألیف فصلنامه تخصصی اقتصاد اسلامی ۱۳۸۷ شماره ۲۸ مجله علمی پژوهشی
۱۱) تبدیل به اوراق بهادار کردن دارایی‌ها در بانکداری بدون ربا / بیستمین کنفرانس سیاست‌های پولی و ارزی ۱۳۸۹

🔰 جوایز و افتخارات:

۱- جایزه بین المللی برای طرح بانکداری اسلامی از نخستین کنگره جهانی علوم انسانی اسلامی در سال ۹۲
۲-جایزه اقتصاد اسلامی شهید صدر به عنوان چهره برگزیده اقتصاد اسلامی
۳- نظریه‌پرداز برجسته جشنواره فارابی سال ۸۷ به جهت برگزای کرسی موفق «نقد ربا در قرض‌های تولیدی و تجاری.
۴ـ کتاب بانکداری اسلامی اثر برگزیده بیستمین همایش کتاب سال حوزه
۵-کتاب بازار سرمایه اسلامی اثر برگزیده جشنواره علمی پژوهشی علامه طباطبایی
۶-تقدیر از نظریه ربا در قرض های تولیدی و تجاری در همایش کرسی های نظریه پردازی، نقد و مناظره
۷ـ کتاب بازار سرمایه اسلامی اثر برگزیده در بیست و چهارمین جایزه کتاب فصل
۸ـ کتاب بازار سرمایه اسلامی اثر برگزیده پانزدهمین همایش کتاب سال حوزه
۹ـ کتاب بازار سرمایه اسلامی اثر شایسته تقدیر سی و یکمین جشنواره کتاب سال جمهوری اسلامی
۱۰ـ کتاب طرح تحول نظام بانکی طرح برگزیده از سوی بانک مرکزی به عنوان پژوهش برتر سال
۱۱ـ کتاب طرح تحول نظام بانکی اثر شایسته تقدیر هجدهمین دوره جایزه کتاب فصل
۱۲ـ کتاب ابزارهای مالی اثر برگزیده جشنواره فارابی در سال ۸۷ـ
۱۳ـ کتاب ابزارهای مالی اسلامی اثر برگزیده نهمین جشنواره دین‌پژوهی
۱۴ـ مقاله حوزه های فقاهتی و عرصه های کارشناسی بانکداری اسلامی رتبه دوم سومین جشنواره اقتصاد اسلامی
۱۵ـ کتاب بانکداری اسلامی اثر برگزیده دومین همایش کتاب سال حوزه
۱۶ـ کتاب ربا اثر برگزیده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در سال ۷۹
۱۷ـ کتاب سیاست‌های پولی در بانکداری بدون ربا اثر برگزیده دومین همایش کتاب سال حوزه

🔰 معرفی:

حجت الاسلام و المسلمین سید‌عباس موسویان، استاد تمام گروه اقتصاد پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و عضوهیأت امنای این نهاد، در سال ۱۳۳۹ در عجب‏شیر از بخش‌های آذربایجان شرقى متولد شد. تحصیلات خود را در همین شهر پی گرفت و از دوره دبیرستان به شهر تبریز آمد و در هنرستان صنعتی در رشته برق به تحصیل خود ادامه داد.
در سال ۱۳۵۸ شمسی، در رشته برق وارد دانشگاه شد، اما پس از انقلاب فرهنگی و تعطیلی دانشگاه‌ها، از سال ۱۳۶۰، به حوزه علمیه قم رفت و به تحصیل علوم دینی پرداخت، وی هم‌زمان در رشته اقتصاد نظری در دانشگاه مفید به تحصیل پرداخت و از سال ۱۳۶۸ به مدت ده سال به درس خارج فقه و اصول مشغول شد. در سال ۱۳۷۳، برای اخذ مدرک کارشناسی ارشد در رشته اقتصاد نظری وارد دانشگاه شهید بهشتی تهران شد و بعد از آن به تحصیل در دوره دکترای تخصصی تفسیر و علوم قرآن در همین دانشگاه مشغول شد. این اندیشمند اسلامی در سال ۱۳۸۲، دکترای تخصصی تفسیر و علوم قرآنی خود را گرفت و موفق شد در سال ۱۳۸۴، مدرک دکترای فقه اقتصادی را نیز دریافت کند.
بسیاری از نظریه‌ها و نظرات کارشناسانه‌ی این استاد که مبتنی بر فقه است، گرهگشای مسائل بانکی و پولی و امور مالیاتی کشور در سیستم بانکی و وزارتخانه های اقتصادی و مجلس شورای اسلامی بود.