افتتاح حساب قرض‌الحسنه (پس‌انداز و جاری)
فتوای حضرت امام خمینی(رضوان الله تعالی علیه)
سؤال: با توجه به اینکه شنیده‌ایم برخی از معاملاتی که در بانک‌ها انجام می‌گیرد صوری بوده و اشکال شرعی دارد، قرض دادن به بانک (افتتاح حساب قرض‌الحسنه) چه حکمی دارد؟ و اساساً ثوابی که در روایات برای قرض دادن آمده شامل کسی که در بانک حساب قرض‌الحسنه باز می‌کند نیز می‌شود؟
جواب: امانات و ودیعه‌هایی که اشخاص به بانک‌ها مى‌دهند (و آن را سپرده بانکى مى‌گویند) اگر عنوان قرض و تملیک با ضمانت را داشته باشد اشکالى ندارد و براى بانک جایز است در آن تصرف کند.[۱]
[۱]. امام خمینی، ترجمه تحریر‌الوسیله، ج ۴، مسائل مستحدثه، بانک‌ها، مسئله ۳.
فتوای حضرت امام خامنه‌ای(مد ظله العالی)
سؤال: با توجه به اینکه شنیده‌ایم برخی از معاملاتی که در بانک‌ها انجام می‌گیرد صوری بوده و اشکال شرعی دارد، قرض دادن به بانک (افتتاح حساب قرض‌الحسنه) چه حکمی دارد؟ و اساساً ثوابی که در روایات برای قرض دادن آمده شامل کسی که در بانک حساب قرض‌الحسنه باز می‌کند نیز می‌شود؟
جواب: اشکالی ندارد.[۱]
[۱]. استفتاء موجود در مؤسسه فقه اقتصادی طیبات.
فتوای آیت الله سبحانی(دامت برکاته)
فتوای آیت الله سیستانی(دامت برکاته)
۱- سپرده‌گذاری در بانک‌های خصوصی ـ به معنای قرض دادن به آن‌ها ـ با شرط نکردن سود، جایز است. به این معنا که قرض دادن را متوقف بر ملزم داشتن بانک، به پرداخت سود نکند. نه آنکه خود شخص، در درون خود بنای مطالبۀ سود ـ در صورتی که بانک آن را نپرداخت ـ نداشته باشد؛ زیرا که بنای بر مطالبۀ چیزی با شرط نکردن قابل جمع است. همچنان که بنای مطالبه نکردن با شرط کردن قابل جمع است و شخص می‌تواند چیزی را شرط نکند و خواستار آن گردد و یا شرط کند اما آن را مطالبه نکند.[۱]
۲ـ سپرده‌گذاری در بانک‌های دولتی ـ به معنای قرض دادن به آن‌ها ـ با شرط گرفتن سود، جایز نیست و آن سود ربا است. بلکه دادن مال به این بانک‌ها هرچند بدون دریافت سود باشد، شرعاً به منزلۀ اتلاف مال است؛ زیرا آنچه را بعداً از بانک باز پس می‌گیرند، مال بانک نیست، بلکه از اموال مجهول‌المالک است؛ بنابراین سپردن درآمدها و فایده‌هایی که شخص در طول سال به دست می‌آورد، در بانک‌های دولتی، بدون پرداخت خمس آن، مشکل است؛ زیرا او اجازۀ صرف این اموال را برای مؤونه(معیشت خانواده) خود دارد و به اتلاف آن مجاز نیست و اگر آن را اتلاف کند، ضامن خمس برای صاحبان آن می‌شود.[۲]
[۱]. آیت‌الله سیستانی، توضیح‌المسائل، ملحقات، مسئله ۳.
[۲]. آیت‌الله سیستانی، توضیح‌المسائل، ملحقات، مسئله ۵.
فتوای آیت الله حسینی شاهرودی(دامت برکاته)
متن
فتوای آیت الله شبیری زنجانی(دامت برکاته)
سؤال: با توجه به اینکه شنیده‌ایم برخی از معاملاتی که در بانک‌ها انجام می‌گیرد صوری بوده و اشکال شرعی دارد، قرض دادن به بانک (افتتاح حساب قرض‌الحسنه) چه حکمی دارد؟ و اساساً ثوابی که در روایات برای قرض دادن آمده شامل کسی که در بانک حساب قرض‌الحسنه باز می‌کند نیز می‌شود؟
جواب: قرض دادن جایز است.[۱]
[۱]. استفتاء موجود در مؤسسه فقه اقتصادی طیبات.
فتوای آیت الله صافی گلپایگانی(دامت برکاته)
سؤال۱: سپردن پول در صندوق‌هاى قرض‌الحسنه به قصد دریافت جوایز غیر معین، چه حکمى دارد؟
جواب: اگر سپردن پول به بانک و قرض‌الحسنه، به شرط شرکت دادن قرض‌دهنده در قرعه‌کشى جوایز نباشد و خود بانک براى تشویق قرض دهندگان، جوایزى معین کند و قرض دهنده پول را به قصد قرض‌الحسنه بلاشرط بدهد، اشکال ندارد؛ هر چند قرض‌دهنده از برنامۀ جوایز بانک مطلع باشد.[۱]
سؤال۲: پول را جهت حفظ و نگهدارى در بانک به حساب مى‌گذاریم، پس از مدتى بانک مقدارى سود به صاحب حساب مى‌پردازد، آیا اشکالى دارد؟ در صورت اشکال، اگر چنین پولى را دریافت نموده‌ایم باید چه کرد؟
جواب: چنانچه پول را فقط جهت نگهدارى در بانک بگذارید و منظور شما گرفتن سود نباشد، به‌طوری‌که اگر بانک سود را ندهد مطالبه نمى‌کنید، اشکال ندارد.[۲]
[۱]. آیت‌الله صافی گلپایگانی، جامع‌الاحکام، ج ۲، سؤال ۱۹۸۹.
[۲]. آیت‌الله صافی گلپایگانی، جامع‌الاحکام، ج ۲، سؤال ۱۹۹۴.
فتوای آیت الله مکارم شیرازی(دامت برکاته)
فتوای آیت الله نوری همدانی(دامت برکاته)
سؤال: با توجه به اینکه شنیده‌ایم برخی از معاملاتی که در بانک‌ها انجام می‌گیرد صوری بوده و اشکال شرعی دارد، قرض دادن به بانک (افتتاح حساب قرض‌الحسنه) چه حکمی دارد؟ و اساساً ثوابی که در روایات برای قرض دادن آمده شامل کسی که در بانک حساب قرض‌الحسنه باز می‌کند نیز می‌شود؟
جواب۱: در فرض سؤال، افتتاح حساب مانعی ندارد.
جواب۲: با نیت قرض‌الحسنه باشد، مأجور است ان شاءالله.[۱]
[۱]. استفتاء موجود در مؤسسه فقه اقتصادی طیبات.
شرح کارشناسی
در پاسخ به این سؤال که حکم افتتاح حساب قرض الحسنه (پس انداز و جاری) چیست؟ نظر همه مراجع عظام تقلید بر این است که جایز است.
همانطور که در استفتائات نیز آمده است، وجوهی را که مردم تحت قالب حساب پس‌انداز قرض‌الحسنه و جاری در بانک واریز می‌کنند با توجه به اینکه بانک این وجوه را در قالب عقد قرض دریافت می‌کند و هیچ نوع زیاده و سودی در برابر آن‌ها پرداخت نمی‌کند، افتتاح چنین حساب‌هایی جایز بوده و اشکال شرعی ندارد.
مردم با نیت‌های مختلفی همانند تسهیل حمل و انتقال پول، حفظ پول، شرکت در قرعه‌کشی حساب های قرض‌الحسنه، به نیت قرض دادن به نیازمندان و … وجوه خود را در قالب قرض‌الحسنه به بانک‌ها می‌سپارند.
در صورتی که نیت مشتری از افتتاح حساب صرفاً نیت الهی بوده باشد تا بانک به مردم و افرادی که نیاز به قرض‌الحسنه دارند از این وجوه پرداخت نماید، در این صورت علاوه بر خدماتی که بانک‌ها به صاحبان حساب‌ها ارائه می‌نمایند، صاحبان حساب‌ها از ثواب قرض‌الحسنه که در قرآن و روایات به آن اشاره و تأکید شده است بهره‌مند خواهند شد.
