حقیقت و مشروعیت بیمه عمر از دیدگاه فقها و حقوقدانان معاصر اسلامی

چکیده: امروزه بیمه‌های عمر و زندگی از مصادیق بسیار اثرگذار و پرکاربرد در عرصۀ اقتصادی و اجتماعی هستند. در این نوع بیمه‌ها اشخاص قادرند با صرفه‌جویی در هزینه‌ها و پرداخت‌های مستمر ماهیانه، سرمایه‌ای را فراهم کنند که تأمین هزینه‌های تحصیل فرزندان، ازدواج، جهیزیه، ساخت مسکن و … را میسر کند. اما شبهات و اشکال‌های فقهی و حقوقی در این زمینه موجب شده است هنوز این نوع بیمه‌ها جایگاه واقعی خود را در کشورهای اسلامی پیدا نکنند. از این دیدگاه، فقها و حقوقدانان معاصر اسلامی در زمینۀ حقیقت و مشروعیت بیمۀ عمر، نظرهای متفاوتی دارند؛ به‌گونه‌ای که برخی آن را به‌طور کلی نامشروع و به مثابۀ معاملۀ ربوی، غرری، سفهی، قماری، امانی، تحدی با قضا و قدر و اکل مال به باطل می‌د‌انند و عدۀ دیگری قائل به جواز بیمۀ عمر در قالب قرارداد صلح، تعاون، ضمان، ودیعه و مضاربه و… هستند و با تمسک به عموم ادلۀ شرعی و عقلایی بودن و اصل آزادی قراردادها، به جواز و مشروعیت همۀ انواع بیمۀ عمر رأی داده‌اند. از این‌رو، مقالۀ حاضر به تحلیل و بازخوانی حقیقت و مشروعیت انواع بیمه‌های عمر براساس موازین فقه امامیه و حقوق ایران اختصاص دارد و با تطبیق بر فقه عامه (مذاهب شافعی، حنفی، حنبلی و مالکی) به تبیین نظریه‌پردازی‌های فقها و حقوقدانان معاصر اسلامی می‌پردازد.