خرید و فروش چک یا سفته (خرید دین)
خرید دین یکی از انواع خرید و فروش است که در آن، «دین» یعنی «طلب» را مورد معامله قرار می‌دهند. به عبارتی، یکی از طرفین(فروشنده) که از فرد دیگری طلب مدتدار دارد، ولی بنا به دلایلی الآن نیاز به پول دارد. حال این طلبکار- طلب مدتدار خود را به‌صورت نقد و به مبلغی کمتر از مبلغ اصلی دین، به شخص‌ثالثی می‌فروشد؛ خریدار، مبلغی کمتر از مبلغ اسمی دین را نقداً به فروشنده(طلبکار) می‌پردازد و دین را می‌خرد و از آن لحظه به بعد، این خریدار است که طلبکار محسوب می‌شود. این معامله را اصطلاحاً «بیع دین» یا خرید‌دین می‌گویند.
همچنین در برخی موسسات مالی با خرید دیون اقدام به تنزیل اوراق تجاری (چک) می نمایند. بدین صورت که شرکت یا فروشگاه های که محصولات و کالای خود را به صورت مدت دار به متقاضیان و خریداران واگذار و از بابت آن اسناد تجاری (چک) دریافت می کنند ، می توانند جهت تامین سرمایه در گردش خود با موسسه توافق نموده ، تا موسسه دیون مشتریان را با نرخ توافقی خریداری یا چک های آنان را تنزیل نماید.
شما با انتخاب نام هر کدام از مراجع عظام تقلید می‌توانید فتاوای ایشان را ملاحظه نمایید.
فتوای حضرت امام خمینی(رضوان الله تعالی علیه)
اگر طلبکار چک یا سفته یا برات را به خود بدهکار به کم تر ازمبلغ بفروشد، اشکال ندارد، ولی فروش آن به شخص ثالث جایز نیست و ربا است.
امام خمینی ، استفتائات ج۲ س ۲۲۷ از احکام معاملات.
فتوای حضرت امام خامنه‌ای(مد ظله العالی)
سوال ۱۹۵۰: معامله چک و سفته مدتدار به‌صورت نقد به قیمتی کمتر از مبلغ آن که امروزه رایج است، چه حکمی دارد؟
ج: فروش چک مدّت‌دار به دیگری به کمتر یا بیشتر از مبلغ مندرج در چک جایز است و اشکال ندارد آنچه اشکال دارد و جایز نیست این است که مبلغی از کسی قرض بگیرد و در برابر آن چک مدّت‌دار به مبلغ بیشتر از مبلغ قرض به وی بدهد. این عمل قرض ربوی بوده و حرام است؛ اگرچه بعید نیست اصل قرض صحیح باشد.
استفتا موجود در سایت معظم له.
فتوای آیت الله بهجت(رحمه الله علیه)
فروش چک واقعی مدت دار نقدا به دیگری اشکال ندارد.
آیه الله بهجت ، استفتاآت ج۳ س ۴۰۱۳.
فتوای آیت الله تبریزی(رحمه الله علیه)
فروش چک واقعی (سند دین) مدت داربه مقدار اقل به صورت نقدی مانعی ندارد.
آیه الله تبریزی ، استفتائات، س ۱۱۰۲.
فتوای آیت الله سیستانی(دامت برکاته)
فروش چک یا سفته مدت دار نقدا به مبلغ کم تر به خود مدیون یا به شخص ثالث اشکال ندارد.
آیت الله سیستانی، توضیح المسائل ص۵۹۴ م ۱۳ از ملحقات ،و سوال تلفنی از دفتر ایشان.
فتوای آیت الله فاضل لنکرانی(رحمه الله علیه)
طلبکار می تواند چک را به خود مدیون (صاحب چک) و شخص ثالث بفروشد.
آیت الله فاضل، جامع المسائل، ج۱ س ۱۰۳۵ و استفتا از دفتر معظم له.
فتوای آیت الله مکارم شیرازی(دامت برکاته)
در صورتی که چک مربوط به معامله ای باشد و سند بدهکاری محسوب شود ( و چک دوستانه نباشد) خرید و فروش آن به کم تر یا بیش تر از مبلغ مندرج درآن مانعی ندارد.
آیه الله مکارم ،مسائل کثیرالابتلا ، م ۶۲.
فتوای آیت الله نوری همدانی(دامت برکاته)
فروش چک واقعی به بدهکار یا شخص ثالث به کم تر یا بیش تر از مبلغ اشکال ندارد.
آیت الله نوری، استفتائات ج۲ ،س ۴۲۵-۴۲۹.
شرح کارشناسی
…
