گزیده‌ای از سخنان مقام معظم رهبری درباره «بانکداری اسلامی»
حوزه های علمیه باید مسائل بانکداری بدون ربا را پاسخگو باشند.
… مسائل جدیدی وجود دارد. در زمینه‌ی اقتصاد، مسائل تازه‌ای وجود دارد. مثلاً ما بانکداری اسلامی را به وجود آورده‌ایم. امروز مسائل تازه‌ای در زمینه‌ی پول و بانکداری وجود دارد؛ اینها را بایستی حل کرد؛ باید اینها را در بانکداری اسلامی – بانکداری بدون ربا – دید. کی باید اینها را انجام بدهد؟ فقه متکفل این چیزهاست. البته من همین‌جا عرض بکنم که نیاز ما به کرسیهای بحث آزاد فقهی در حوزه‌ی قم – که مهمترین حوزه‌هاست – برآورده نشده است. من این را الان اینجا عرض میکنم – آقایانی هم از قم اینجا تشریف دارید – این نیاز برآورده نشده. در قم باید درسهای خارجِ استدلالىِ قویای مخصوص فقه حکومتی وجود داشته باشد تا مسائل جدید حکومتی و چالشهائی را که بر سر راه حکومت قرار میگیرد و مسائل نو به نو را که هی برای ما دارد پیش می‌آید، از لحاظ فقهی مشخص کنند، روشن کنند، بحث کنند، بحثهای متین فقهی انجام بگیرد؛ بعد این بحثها می‌آید دست روشنفکران و نخبگان گوناگون دانشگاهی و غیر دانشگاهی، اینها را به فرآورده‌هائی تبدیل میکنند که برای افکار عموم، برای افکار دانشجویان، برای افکار ملتهای دیگر قابل استفاده است. این کار بایستی انجام بگیرد، ما این را لازم داریم. محصول این کاوشهای عالمانه میتواند در معرض استفاده‌ی ملتها و نخبگان دیگر کشورها هم قرار بگیرد…
بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان رهبری ۱۳۹۰/۰۶/۱۷
اگر بانکداری اسلامی به معنای جامع کلمه محقق شود فتح عظیمی را موجب خواهد شد … بزرگترین سنگر اقتصادی امروز دنیاست.
بانکداری اسلامی – پول را در جامعه به شکل اسلامی مطرح کردن و داد و ستد کردن – مسأله‌ی بسیار مهمی است. اگر بتوانیم این حقیقت را به معنای جامع کلمه در جامعه به وجود بیاوریم، فتح عظیمی در دنیا خواهد بود. فتح، فقط فتح قلعه‌ها و سنگرها نیست. اگر کارگزاران دستگاه بانکی بتوانند این را به معنای جامع و کامل مسأله اجرا و پیاده کنند، بزرگترین سنگر اقتصادی امروز دنیاست. خصوصیت بانکداری اسلامی و از لوازم آن، دادوستد پول بر اساس غیر ربا، تنظیم مبادلات پولی بر اساس قوانین اسلامی و معاملات اسلامىِ صحیح است، که در آنها ظلم و استثمار و کنز و تبعیض و اختلاف طبقاتی و امثال اینها به وجود نمی‌آید.
(بیانات در دیدار جمعی از آزادگان و مسئولان بنیاد مستضعفان و جانبازان ۱۳۶۹/۰۶/۰۷)
امروز نظرات اقتصادی غربی، مورد مناقشه خود غربیها قرار می گیرد.
اگر ما در زمینه اقتصادی و در زمینه تشکیلات اداری هم توصیه اسلام را دقیقاً عمل میکردیم، یقیناً وضعمان بهتر از این بود. ما آنچه را که در زمینه‌های اقتصادی عمل کرده‌ایم، متأسفانه یک نسخه مخلوط است. چیزهایی از اسلام در آن هست؛ اما مخلوط دارد. آن بخشِ مخلوط شده، برای ما هرگز خیری به‌بار نیاورده است. امروز نظرات اقتصادی غربی که تا اندکی قبل جزو مسلّمات محسوب میشد، مورد مناقشه خود غربیها قرار میگیرد. واقعاً تقصیر ملتها چیست؟ تقصیر ملتهایی که به‌وسیله سرانشان به پیروی از این روشهای اقتصادی مجبور میشوند، چیست؟ ما بانک بدون ربای اسلامی را در اواخر حیات مبارک امام راه انداختیم، اما ناقص! امیدوارم دولت ها بتوانند بانک اسلامىِ بدون ربا را به‌طور کامل اجرا کنند.
( نماز جمعه ۱۳۷۸/۰۷/۰۹)
تمرکز فعالیت های بانک های اسلامی باعث ایجاد امنیت میشود.
اساس این بانک توسعه‌ی اسلامی بر پایه‌ی مبانی شریعت و احکام اسلامی است؛ یعنی شما خواسته‌اید الگوی تازه ای به دنیا ارائه دهید؛ این کار خوبی است که انجام شده. اگر در این کار موفق شوید، این موفقیتِ الگوی اسلامی خواهد بود. وقتی شما میتوانید بر پایه‌ی الگوی مالی اسلام، کار عظیمی را که چنین گستره‌ی بزرگی دارد به پیش ببرید، این خود نوعی ترویج اسلام و عزت بخشیدن به آن است؛ لذا ما از پیشرفت این مرکز مالی و صندوق بین‌الملل اسلامی حمایت میکنیم و آن را برای دنیای اسلام و برای اسلام مفید میدانیم. آنچه مهم است این است که اگر دنیای اسلام با ظرفیتهای فراوانی که دارد، سر و سامانی به اقتصاد خود ندهد، در این حرکت اقتصادی جهانی، بلاشک طعمه‌ی دیگران خواهد شد.
یکی از کارهایی که خوب است بر روی آن فکر شود، ایجاد شرایط مناسبی است برای تمرکز فعالیتهای بانکی در کشورهای اسلامی؛ یعنی کشورهای عضو بتوانند فعالیتهای بانکی خودشان را متمرکز کنند؛ چون امروز در سطح عالم یک عدم امنیتی حاکم هست و میبینید که افسارگسیختگی قدرتهای بزرگ، احساس عدم امنیت به همه‌ی کشورها نسبت به ذخایر پولی و سرمایه‌هایشان میدهد. کشورهای اسلامی، با اندک بهانه‌ای، به این تهدید میشوند که دارایی و ثروتهایشان مسدود خواهد شد. برای این‌که احساس امنیت در دنیای اسلام به‌وجود بیاید، چقدر خوب است که فعالیتهای بانکی در خودِ کشورهای اسلامی متمرکز شود؛ این البته مقدمات و شرایطی دارد؛ باید شرایط کار فراهم شود؛ روی این کار میشود برنامه‌ریزی کرد.
(بیانات در دیدار شرکت‌‌کنندگان در اجلاس بانک توسعه اسلامی ۱۳۸۳/۰۶/۲۵)
تاسیس بانک توسعه اسلامی یکی از راه های مجتمع کردن اسلامی است.
رهبر معظم انقلاب در دیداررئیس بانک توسعه اسلامی با ایشان، فرمودند: نفس ایجاد بانک توسعه‌ی اسلامی یک گام بلند بود و خوشبختانه مشاهده میکنیم که این بانک و عملیات بانکىِ اسلامی نه فقط در دنیای اسلام، بلکه حتی در کشورهای غیراسلامی هم جایگاه برجسته‌یی پیدا کرده و مورد توجه قرار گرفته است؛ این برای ما جامعه‌ی مسلمان، یک تجربه‌ی بزرگ است.
هر کاری امروز انجام بگیرد که در جهت گردآوری نیروهای اسلامی باشد و امت بزرگ اسلامی را در جهتگیریهای گوناگون زندگی متشکل کند، خدمت به اسلام، کشورهای اسلامی و بشریت است. کار بانکی شما و بانک توسعه‌ی اسلامی و هیأت خدمات مالی، همه از این قبیل و در این صراط است.
شکی نیست که امروز دنیای اسلام پراکنده است؛ اما میتوان دنیای اسلام را مجتمع کرد؛ یک تجربه‌ی کوچک آن، تأسیس بانک توسعه‌ی اسلامی است. شما توانستید گوشه‌یی از مدنیت دنیای اسلام را – که مسائل مالی و پولی است – در بخشی از آن متمرکز کنید. ملاحظه کنید فواید و منافعی که امروز این کار به دنیای اسلام میرساند، چقدر زیاد است. در همه‌ی زمینه‌ها باید این‌طور باشد.
کاری که در قضیه‌ی مسائل بانکی و پولی دارد انجام می شود، بسیار باارزش است؛ این را دنبال کنید. همین هیأت خدمات مالىِ اسلامی که تشکیل شده است، به وحدت رویه در بانکداری اسلامىِ کشورهای اسلامی و نظارت درست بر حرکت بانکها کمک بسیار بزرگی خواهد کرد؛ منتها هر چه میتوانید، بانک توسعه‌ی اسلامی را فعال کنید.
… ما باید کاری کنیم که مبادلات بین کشورهای اسلامی تقویت شود. امروز داد و ستد و تجارت و مبادلات پولی و بانکىِ کشورهای اسلامی با یکدیگر بمراتب کمتر و ضعیف‌تر است از تجارت و مبادلات مالی آنها با کشورهای بیرون از جهان اسلام؛ این واقعیتِ خوبی نیست؛ باید این واقعیت را تغییر داد.
(بیانات در دیدار رئیس بانک توسعه‌ی اسلامی ۱۳۸۴/۰۱/۱۷)
در زمینه‌ى اقتصاد، مسائل تازه‌اى وجود دارد. مثلاً ما بانکدارى اسلامى را به وجود آورده‌ایم. امروز مسائل تازه‌اى در زمینه‌ى پول و بانکدارى وجود دارد؛ اینها را بایستى حل کرد؛ باید اینها را در بانکدارى اسلامى – بانکدارى بدون ربا – دید. کى باید اینها را انجام بدهد؟ فقه متکفل این چیزهاست.
(دیدار اعضای مجلس خبرگان با رهبر انقلاب ۱۳۹۰/۰۶/۱۷)
تمثیل حیله ربا به اصحاب سبت
بعضی قانون را طوری عمل میکنند که اصحاب سبت عمل کردند! اصحاب سبت هم عین مُرّ قانون عمل کردند؛ یعنی خدا گفته بود روز شنبه ماهی نگیرید، اینها هم روز شنبه ماهی نگرفتند. بله؛ کار کوچکی کردند که آن هم رسماً منع نشده بود و آن، این بود که حفره‌هایی درست کردند، ماهیها داخل آن حفره‌ها آمدند، راه آن حفره‌ها را در روز شنبه بستند، تا ماهی نتواند برگردد! روز شنبه این کار را کردند، روز یکشنبه همان ماهیها را گرفتند! این، ظاهر قانون است. اگر شما نگاه کنید، این مثل همان کلاه شرعیهایی است که یک ربای سنگین کذایی را با یک شاخه نبات جا به جا میکردند! قانون بود، ظاهر شرع بود؛ اما امام بزرگوار رضوان اللَّه علیه که یک فقیه قوىِ آگاه به لبّ و روح دین بود، قبل از این که تشکیل حکومت بدهد، این را منع کرد. جزو فتاوی ایشان – که در دوران مبارزه، ما به آن فتوا افتخار میکردیم و همه جا هم نقل مینمودیم – منع حیل ربا بود. ایشان مطلقاً حیل ربا را منع کرد. شما آقایان، حیل قانون را هم منع کنید و جلوش را بگیرید. بعضی از شرکتها و بعضی از مجموعه‌های علی الظّاهر قانونی، حامل باطن اصحاب السّبتی هستند. مواظب باشید کسانی که میخواهند از قانون بگریزند، شما را به این دام نیندازند؛ نیایند شما را قانع کنند که این کار قانونی است.
(بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت ۱۳۷۶/۰۶/۰۲)
