ﺑﺎزارﯾﺎﺑﯽ ﺷﺒﮑﻪ‌ای و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ شرکت‌های ﻫﺮﻣﯽ از دﯾﺪﮔﺎه ﻓﻘﻬﯽ – اﻗﺘﺼﺎدی

چکیده: این تحقیق تلاش می‌کند تا ضمن بررسی تاریخچه و تبیین و علت به وجود آمدن شرکت‌های هرمی، به بررسی و تحلیل اقتصادی و فقهی این دسته از فعالیت‌های اقتصادی پرداخته و حکم درآمدزایی از این طرق را استخراج نماید. تحلیل‌های ارائه شده در این تحقیق که با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی ارائه استخراج گشته‌اند، نشان می‌دهد که شرکت‌های هرمی به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند که عبارت‌اند از: شرکت‌های هرمی سالم و شرکت‌های هرمی ناسالم که می‌توان نام آن را دسیسه هرمی گذارد. هدف شرکت‌های هرمی سالم، که فعالیت‌شان مختص به بازاریابی در فروش کالاهاست، سوددهی می‌باشد که در نهایت به رشد اقتصادی کشور کمک می‌کند؛ در حالی هدف شرکت‌های دسیسه هرمی، تنها جابه جایی پول و خلق فرصت سوددهی از این جابجایی است. به نظر می‌رسد این نوع فعالیت‌ اقتصادی، مشکلات اقتصادی زیادی برای کشورها ایجاد می‌نمایند. علاوه بر این، به نظر می‌رسد می‌توان ضمن بررسی فقهی فعالیت‌ شرکت‌های هرمی نشان داد که این دسته از فعالیت‌ها با قواعد مختلف فقهی در تعارض‌اند. از جمله: مشخص نبودن عنوان عقد، وجود غرور (و فریب) و بروز ضرر. همچنین عنوان کلی «أکل مال به باطل»، شامل این نوع شرکت‌ها می‌شود و لذا به لحاظ شرعی نمی‌توان این نوع درآمدی‌زایی را مشروع دانست.