مصرف تسهیلات فروش اقساطی برای پرداخت بدهی

شرح کارشناسی

در مواردی که تسهیلات دریافتی در قالب فروش اقساطی و یا مرابحه-که جهت خرید کالا توسط بانک پرداخت می‌شود- است، دریافت کننده تسهیلات باید آن را مطابق قرارداد مصرف نماید و الا در اغلب موارد، معامله یا منجر به ربا شده و یا باطل خواهد بود.

برای مثال فردی که برای خرید خودرو، مبلغ  ۱۳۰ میلیون تومان تسهیلات فروش اقساطی یا مرابحه از بانک دریافت می‌نماید، معنایش این است که بانک خودرو مورد تقاضای وی را به‌صورت نقد و به مبلغ ۱۳۰ میلیون تومان از فروشندگان خودرو خریداری می‌کند و سپس آن خودرو را به‌صورت اقساط معین و با مبلغی اضافه‌تر (مثلا با ۱۸% سود) به وی می‌فروشد.

امروزه بانک‌ها به دلایل متعددی مستقیماً اقدام به خرید کالا و فروش آن به صورت نسیه به مشتری نمی‌نمایند بلکه مبلغ تسهیلات را در اختیار مشتری قرار می‌دهند و او را وکیل بانک میکنند تا به وکالت از بانک، خودروی مذکور را ابتدا برای بانک بخرد و سپس از طرف بانک به‌صورت اقساطی و با لحاظ سود مد نظر بانک و با اقساط مشخص که در قرارداد مندرج است به خودش بفروشد که اگر مطابق این توضیحات عمل شود یک معامله صحیح و حلال انجام گرفته است.

نتیجه اینکه اگر مشتری، تسهیلات دریافتی را درست مصرف نکند و آن را صرف بدهی و امثال آن مانند: پرداخت پول پیش خانه، پرداخت دیه، پرداخت بابت خریدی که قبلاً انجام داده والان بدهکار است، پرداخت اقساط آپارتمان پیش خرید کرده، سپرده گذاری در بانک، پرداخت معوقات بانکی و… نماید در این صورت بدون هیچ شکی تسهیلات دریافتی باید به بانک عودت شود چرا که مشتری مطابق وکالتی که از بانک داشت عمل نکرده است و اگر سودی بابت این تسهیلات توسط بانک دریافت شود در برخی صور ربا است و در برخی موارد اکل مال به باطل است و شرعاً بانک مالک آن نیست.

تذکر اول:  بانک بابت چیزی که به مشتری نفروخته(مشتری به وکالت عمل نکرده و کالا را خریداری نکرده) است نمی تواند سودی مطالبه کند ولی می‌تواند مطابق قرارداد مبلغی را به عنوان وجه التزام تخلف از قرارداد، از مشتری که به مفاد قرارداد عمل نکرده است دریافت نماید.

تذکر دوم: اگر کارمند بانک اطلاع دارد که مشتری قصد خرید کالای موضوع قرارداد را ندارد و با این حال تسهیلات فروش اقساطی یا مرابحه را در اختیار وی قرار می‌دهد، هم تخلف قانونی انجام داده و مرتکب حرام شده است و هم سودی که بانک دریافت میکند قطعاً ربا است.(معامله صوری بوده و در واقع بانک قرض داده و زیاده می‌گیرد).

تذکر سوم: اگر مشتری متوجه اشتباه خود در عدم عمل به مفاد قرارداد شده است و قصد خرید کالای مندرج در قرارداد را دارد(و اگر تسهیلات را مصرف کرده است از جای دیگری به میزان مبلغ تسهیلات تهیه کرده قصد دارد با آن خرید را انجام دهد) باید از رئیس بانک اجازه دوباره در خصوص خرید آن کالا بگیرد و در صورت موافقت بانک میتواند به وکالت از بانک کالا را خریداری کرده و به خودش مطابق مفاد قرارداد بفروشد و در صورتی که بانک قبول نکند باید سریعاً کل مبلغ تسهیلات را به بانک عودت دهد.