میزان دریافت سود در معاملات از نظر اسلام
سوال: اولاً: آیا در اسلام سودی که برای فروش کالا به صورت نقد یا نسیه گرفته میشود درصد معینی گفته شده است و اگر چیزی تعین نشده اگر ما سودی بیشتر از عرف بازار بکشیم روی جنس و مشتری هم رضایت داشته باشد آیا سود به دست آمده و کار ما حرام است ؟
دوما:آیا رعایت انصاف واجب شرعی است یا یک توصیه اخلاقی است؟
سوما: آیا دولت میتواند بر روی اجناس تعین قیمت بکند یا درصد سودبری را مشخص کند؟
یکی از از مواردی که همیشه برای عموم مردم مورد سوال است این است که در معاملات اعم از معاملات بانکی و خارج از بانک طرفین چقدر میتوانند سود ببرند و ایا برای این درصد خاصی در اسلام تعیین شده است ما سعی داریم دراین بخش به سوال پاسخ بدهیم
شما با انتخاب نام هر کدام از مراجع عظام تقلید میتوانید فتاوای ایشان را ملاحظه نمایید.
فتوای حضرت امام خمینی(رضوان الله تعالی علیه)
در حال آماده سازی می باشد
فتوای حضرت امام خامنهای(مد ظله العالی)
جواب:سود گرفتن تا وقتى که به حدّ اجحاف نرسیده و بر خلاف مقرّرات دولت هم نباشد، اشکال ندارد، ولى افضل بلکه مستحب آن است که فروشنده به آن مقدار سودى که هزینه هایش را تأمین مى کند، اکتفا نماید.
استفتاءات موجود در مرکز تحقیقات بانکداری اسلامی بانک مهر اقتصاد ضمیه شماره(۷۷)
فتوای آیت الله موسوی اردبیلی(رحمه الله علیه)
جواب: در اسلام درصد معینی الزامیی برای سود که بیشتر از آن جایز نباشد تعیین نشده و رعایت انصاف در معامله نیز اخلاقی است. البته اگر حکومت در این رابطه مقررات و ضوابطی تعیین کرده باشد به آن ضوابط عمل شود.
استفتاءات موجود در مرکز تحقیقات بانکداری اسلامی بانک مهر اقتصاد ضمیه شماره(۷۸)
فتوای آیت الله روحانی(دامت برکاته)
در حال آماده سازی می باشد
فتوای آیت الله جوادی آملی(دامت برکاته)
در حال آماده سازی می باشد
فتوای آیت الله طباطبایی حکیم(دامت برکاته)
ج۱: اینگونه سود در اسلام جایز است و اشکالی ندارد و اگر مشتری به تفاوت فاحش وقت معامله توجه داشته باشد و با رضایت بر این معامله اقدام کرده باشد خیار غبن هم ندارد.
ج۲: توصیه اخلاقی است و الزام شرعی ندارد.
. استفتاءات موجود در مرکز تحقیقات بانکداری اسلامی بانک مهر اقتصاد ضمیه شماره(۷۹)
فتوای آیت الله سبحانی(دامت برکاته)
در حال آماده سازی می باشد
فتوای آیت الله سیستانی(دامت برکاته)
در حال آماده سازی می باشد
فتوای آیت الله حسینی شاهرودی(دامت برکاته)
جواب: اولا) خیر دوما) توصیه اخلاقی که ترک آن آثار بد و زیان دنیوی دارد.
آیت الله سید محمد حسینی شاهرودی، استفتاءات موجود در مرکز تحقیقات بانکداری اسلامی بانک مهر اقتصاد.
فتوای آیت الله شبیری زنجانی(دامت برکاته)
جواب: سود درصد مشخصی ندارد ولی رعایت انصاف خوب است و اگر قانونی در این زمینه وجود دارد بنابراحتیاط رعایت شود.
همچنین اگر فروشنده در قبال دریافت تسهیلات از دولت یا.. متعهد شده باشد درصد سودش در حد خاصی باشد باید رعایت کند.
استفتاءات موجود در مرکز تحقیقات بانکداری اسلامی بانک مهر اقتصاد ضمیه شماره(۸۰)
فتوای آیت الله صافی گلپایگانی(دامت برکاته)
سوال: چرا بانکها معمولاً یک نرخ مشارکت را براى کلیه عقود در نظر مىگیرند؟ آیا وجود تفاوت عقود مختلف در بازدهى و ریسک آن، که طبیعتاً درجات یا نرخهاى مشارکت متفاوتى را مىطلبد، با نفس بانکدارى اسلامى مطابقت دارد یا خیر؟
جواب: در عقود مشروعه نحوه معامله در حدود مشروع بستگى به تراضى متعاملین دارد، و متعاملین ملزم به اینکه مقدار بازدهى را در نظر بگیرند نمىباشند.
آیتالله صافیگلپایگانی، جامعالاحکام، ج۲، سؤال ۲۰۰۲.
فتوای آیت الله علوی گرگانی(دامت برکاته)
در حال آماده سازی می باشد
فتوای آیت الله محقق کابلی(دامت برکاته)
اگر مشتری از قیمت بازار اطلاع داسته باشد و بالاتر از قیمت بازار بخرد اشکال ندارد.
ج۲) رعایت انصاف رجحان است.
ج۳) در موارد ضروری حاکم شرع و دولت اسلامی حق دارد تعیین قیمت کند.
. استفتاءات موجود در مرکز تحقیقات بانکداری اسلامی بانک مهر اقتصاد ضمیه شماره(۸۱)
فتوای آیت الله گرامی(دامت برکاته)
در حال آماده سازی می باشد
فتوای آیت الله مکارم شیرازی(دامت برکاته)
سوال۱: میزان سود براى کاسب و مغازه دار شرعاً و عرفاً چند در صد مى باشد؟
جواب: سود میزان معیّنى ندارد و بستگى به رضایت طرفین دارد، مگر در کالاهایى که از سوى نظام اسلامى قیمت خاصّى براى آن تعیین شده باشد. ولى رعایت انصاف در هر حال بسیار خوب است.
سوال۲: با توجّه به این که قانون و اتّحادیّه اطاق بازرگانى ۲۴% سود براى فروشندگان تصویب نموده، اگر کاسبى بیش از این مقدار سود از مصرف کنندگان دریافت کند، آیا حلال است، یا مقدار اضافى جایز نمى باشد؟
جواب: از قوانین و مقرّرات نظام اسلامى تخلّف نکنید.
سوال۳: مغازه دار، از تولیدى اجناس نسیه ۲ ماهه و ۴ ماهه به قیمت بیشتر از نقد خریدارى مى کند. ولى در موقع فروش، همان قیمت نسیه که خریده به اضافه سود ۴۰% یا بیشتر، از مشتریان نقداً دریافت مى نماید. این نوع معاملات چه حکمى دارد؟
جواب: اشکالى ندارد، ولى اگر حکومت قیمتى براى آن تعیین کرده آن را رعایت کنید.
سوال۴: کالایى را براى فروش (مثلا) به قیمت صد تومان خریده ایم، که با ۲۰% سود آن را ۱۲۰ تومان مىفروشیم. پس از مدتى همان کالا را باید ۱۵۰ تومان بخریم، که در این بین از اصل سرمایه ۳۰ تومان ضرر داده ایم، و اگر این روال ادامه داشته باشد، اصل سرمایه هم از کف خواهد رفت. حال چه کنیم که هم سوِد
عادلانه داشته باشیم، و هم ضرر نکنیم؟
جواب: نرخ کالا را شخص فروشنده مى تواند تعیین کند؛ ولى در این گونه موارد بهتر این است که اجناسى را که ارزان خریدهاند، ارزان بفروشند (با سود عادلانه) واجناسى که گران مىخرند، گران بفروشند (با سود عادلانه).
استفتائات جدید، ج۳، سؤال ۵۱۷.
استفتائات جدید، ج۳، سؤال ۵۱۶.
فتوای آیت الله نوری همدانی(دامت برکاته)
در حال آماده سازی می باشد
فتوای آیت الله وحید خراسانی(دامت برکاته)
جواب: مستحب است که مومنین در قیمت جنس سخت گیری نکنند مگر در صورتی که اگر سختگیری نکنند مغبون می شوند.
فتوای آیت الله هاشمی شاهرودی(دامت برکاته)
در حال آماده سازی می باشد
شرح کارشناسی
اسلام برای سودبری در معاملات و تعین میزان سود در خرید و فروش و انواع معاملات دیگر، نرخ خاصی را تعیین نکرده است و تعیین آن را بر عهده عرف بازار و تراضی طرفین معاملهگر گذاشته است.(البته نباید به قدری سود ببرند که عرفا گفته شود اجحاف و ظلم شده است) لذا در چنین مواردی باید رجوع به عرف بازار نمود و هر مقدار که عرف در معاملات نقد ونسیه و یا مشارکتها و… سود میکنند گرفته شود. البته رعایت انصاف در معاملات از توصیه های همیشگی اسلام میباشد. این مطلبی که گفته شد-تعیین سود به عهده عرف بازار است- در حالت عادی میباشد. اما اگر بنا به دلایلی حکومت اسلامی نرخ خاصی را برای اجناس و میزان سود تعیین نماید، همه باید از آن تبعیت کنند و تخلف از آن جایز نیست. در نظام اسلامی نیز بانکها میتوانند به هر میزانی که اجحاف نباشد از مشتریان خود در معاملاتی که انجام میدهند سود دریافت نماید. اما با توجه به اینکه بانکمرکزی برای انواع عقودی که در بانک انجام میگیرد، نرخ خاصی را تعیین نموده است بانکها باید از این قانون تبعیت کرده و برخلاف آن عمل ننمایند.