رویکرد اعتباری به پول و نتایج فقهی و اقتصادی آن
محمداسماعیل توسّلی
علامه طباطبایى (ره) در بحث اعتباریات و علوم غیرحقیقیه، اعتبار را عبارت دانسته است از: «اعطاى حد چیزى به شىء دیگرى که این حد را ندارد. از جمله اعتبارها یا به گفته جان سرل، حقایق نهادی که زندگی اقتصادی بشر را متحول ساخت، پول است».
مؤسسه آموزش و تحقیقات فقه اقتصادی طیبات
شبکه اجتهاد: حجت‌الاسلام والمسلمین محمداسماعیل توسّلی، استادیار دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی (ره)، در یادداشتی به بررسی «رویکرد اعتباری به پول و نتایج فقهی و اقتصادی آن (مبتنی بر دیدگاه اعتباری علامه طباطبایی)» پرداخته است که در ادامه می‌آید:
در نظام اسلامی برای اینکه به یک باید قابل اتکا در اتخاذ یک سیاست پولی یا سیاست مالی یا هر سیاست اقتصادی دیگر برسیم باید حداقل دو مسیر طی شود. یک، مسیر دستیابی به آموزه‌های اسلامی از طریق کتاب، سنت و عقل و استخراج ارزش‌ها، قواعد و اصول حاکم بر سیاست‌ها، رفتارها و تصمیم‌ها به روش اجتهاد و یا با مرجع قرار دادن نظریات یکی از مجتهدین مُسَلَم، مثلا مرجع قرار دادن آرا علامه طباطبائی (ره) (علم به تشریع الهی). دو، مسیر علم و تجربه و آگاه شدن از قوانین حاکم بر پدیده‌ها و رفتارهای بشری (یا به تعبیری علم به تکوین الهی). برای ورود به مباحث پول و مسائل آن در اقتصاد اسلامی دو مسیر عقل و شرع و نیز تجربه طی شده و با ابتنا بر رویکرد اعتباری علامه طباطبائی(ره) و با استفاده از آموزه‌های فلسفه و روش رئالیسم ایشان به ماهیت‌شناسی پول و احکام و نتایج فقهی و اقتصادی حاصل از آن که تأثیر زیادی بر صدور احکام فقهی و اتخاذ سیاست‌های پولی مناسب در نظام اسلامی بر جا می‌گذارد، پرداخته شده است.
هنگامی که گفته می‌شود پول کنونی اعتباری است، منظور از این اعتبار فرض، قرارداد، جعل و آفرینش است. در اینجا اعتبار به مفهوم credit نیست، نزدیک به معادل انگلیسی fiction است که در آن مفاهیم ادراک ذهنی، فرض، قرارداد و خلق ( conceptual + supposition + contract + creating ) نهفته است.
علامه طباطبایى (ره) در بحث اعتباریات و علوم غیرحقیقیه (طباطبایی، مقاله ششم کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم، بی تا، ص۲۸۱-۲۹۳) اعتبار را عبارت دانسته است از: «اعطاى حد چیزى به شىء دیگرى که این حد را ندارد. از جمله اعتبارها یا به گفته جان سرل، حقایق نهادی که زندگی اقتصادی بشر را متحول ساخت، پول است. بشر در ابتدا با قرارداد و اعتبار از یک شئ فیزیکی مانند طلا و نقره پول به وجود آورد و آن را در مسیر تاریخ و مقتضای نیازمندی و امکانات تغییر داد و متکامل کرد و به جایی رساند که جسم فیزیکی نداشته، همه چیزش قراردادی و اعتباری است. این پول غیر فیزیکی که به صورت الکترونیکی هم قابل نقل و انتقال است، بستر ورود به جامعه فراصنعتی و تولید انبوه را فراهم کرده است.
