نقد و بررسی قانون عملیات بانکی بدون ربا و پیشنهاد قانون جایگزین

چکیده: بی تردید تصویب و اجرای قانون عملیات بانکی بدون ربا با فاصله اندکی از پیروزی انقلاب اسلامی و حذف ربا از نظام بانکی، کامیابی بزرگی برای طراحان قانون و مسوولان بانکی وقت شمرده می شود، اما این به معنای پایان کار و رسیدن به قانون کامل و بی نقص نیست، بلکه این قانون نیز مانند همه قوانین بشری نیازمند مطالعه، اصلاح و تکمیل پیاپی است.
حال که بیش از بیست و سه سال از اجرای قانون می گذرد، مناسب است با استفاده از تجربه های نظام بانکی ایران و دیگر بانک های بدون ربا، قانون عملیات بانکی بدون ربا را نقد و بررسی و درباره اصلاح و تکمیل آن اقدام کنیم. به طور کلی اشکال ها و انتقادهای اساسی قانون را می توان در موردهای ذیل طبقه بندی کرد:
۱- عدم ارایه تعریفی روشن و کاربردی از نظام بانکی و تبیین قلمرو شمول قانون؛
۲- متاثر شدن قانون از وضعیت اقتصادی اول انقلاب به ویژه از نگرش دولتی بودن بانک ها؛
۳- عدم قابلیت قانون برای طراحی الگوهای متناسب با انواع موسسه های اعتباری بانکی و غیر بانکی؛
۴- عدم جامعیت و نارسایی قانون درباره هدف ها و سلیقه های سپرده گذاران؛
۵- عدم جامعیت و نارسایی قانون درباره هدف ها و سلیقه های متقاضیان تسهیلات؛
۶- عدم جامعیت و نارسایی ابزارهای سیاست پولی استفاده شده در قانون؛
۷- فقدان راهکار مناسب برای رو به رو شدن طلب های معوقه؛
۸- فقدان راهکار ارتباطی بانک ها و دیگر موسسه های اعتباری غیربانکی ایران با بانک های بدون ربا و متعارف دنیا؛
۹- فقدان راهکار مناسب برای نظارت و کنترل شرعی فعالیت بانک ها و دیگر موسسه های اعتباری غیربانکی؛
۱۰- فقدان راهکار مناسب برای تحقیق و توسعه بانکداری بدون ربا؛
در مقاله با استفاده از تجربه های نظام بانکی ایران و دیگر کشورهای اسلامی، قانون عملیات بانکی بدون ربا نقد و بررسی شده، آن گاه برای اصلاح و تکمیل، قانون جایگزین پیشنهاد می شود.